تأثير تنش خشكي روي صفات مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي در برخي ارقام انگور ايراني

Impact of drought stress on morphological and physiological traits in some Iranian grape cultivars

كمبود بارش و افزايش دما در بسياري از مناطق باعث بروز مشكلاتي در كشت و كار محصولات كشاورزي شده است. با توجه به اهميت انگور به عنوان محصولات مهم اقتصادي در باغباني، شناسايي و كاربرد ارقام مقاوم به تنش خشكي يكي از گام‌هاي اوليه و مهمترين اهداف در برنامه‌هاي اصلاحي اين گياه مي‌باشد. براي اين منظور يك آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملا تصادفي در سه تكرار در سال 1399 انجام شد . فاكتورهاي آزمايشي شامل سطوح مختلف تنش خشكي (در چهار سطح 100، 75، 50 و 25 درصد نياز آبي) و ارقام انگور (قره‌شيليق (Ga)، رسمي (Ra)، آق‌شيليق (Ag)، كوپك‌بوغان (Co)، توكيلگن (Tu)، خليلي (Kh)) بود. نتايج اين مطالعه نشان داد كه با افزايش سطح تنش خشكي در 6 رقم انگور ميزان پارامترهاي رشدي گياه، محتواي نسبي آب برگ، ميزان رنگيزه هاي فتوسنتزي به طور معني‌داري (p<0.01) كاهش يافت كه بيشترين كاهش در سطح تنش 25 درصد نياز آبي مشاهده شد. همين طور با افزايش سطح تنش خشكي ميزان نشت يوني، مالون‌دي‌آلدئيد، كل قند محلول، پرولين و ميزان فعاليت آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيدان در بيشتر ارقام افزايش معني‌داري پيدا كرد. با افزايش تنش خشكي به 25% رطوبت ظرفيت مزرعه بيشترين و كمترين درصد كاهش سطح برگ در مقايسه با شاهد به ترتيب در رقم كوپك بوغان (68%) و قره شيليق (45%) مشاهده شد. در بين ارقام مورد مطالعه، بيشترين و كمترين ميزان نشت يوني به ترتيب در ارقام آق‌شيليق و قره‌شيليق كه داراي مقادير 9/36 % و 8/32 % بودند، مشاهده شد. بيشترين ميزان پرولين در بين ارقام مورد مطالعه در رقم قره‌شيليق (14/0 مايكرومول بر گرم وزن تر) و كمترين آن در رقم كوپك‌بوغان (067/0 مايكرومول بر گرم وزن تر) به دست آمد. همچنين بيشترين و كمترين ميزان آنزيم كاتالاز در بين 6 رقم مورد مطالعه انگور به ترتيب در رقم قره‌شيليق (02/3 مايكرومول بر گرم وزن تر در دقيقه) و كوپك‌بوغان (41/1 مايكرومول بر گرم وزن تر در دقيقه) به دست آمد. بيشترين ميزان آنزيم پراكسيداز در رقم توكيلگن (86/5 مايكرومول بر گرم وزن تر در دقيقه) و كمترين ميزان در رقم رسمي (39/1 مايكرومول بر گرم وزن تر در دقيقه) به دست آمد. نتايج حاصل نشان داد كه رقم‌هاي آق‌شيليق و كوپك‌بوغان از ارقام حساس به خشكي و رقم قره‌شيليق و توكيلگن از ارقام مقاوم به خشكي و بقيه ارقام نيمه حساس به خشكي مي‌باشند.

Lack of rainfall as well as rising temperatures have caused problems in the agricultural crop cultivation in many areas. Grapevine is one of the most important economic products in horticulture. Due to the importance of grapes as important economic products in horticulture, identification and use of resistant cultivars to drought stress is one of the basic steps and the important goals in plant breeding programs. This research was carried out in factorial experiment in randomized complete design with three replications in 2020. Experimental factors included different levels of drought stress and six grapvine cultivars. The results of this study showed that with increasing stress level in 6 grape cultivars, plant growth parameters, RWC, and photosynthetic pigment content decreased significantly (P <0.01), whereas the greatest decrease was observed at the stress level of 25% FC. Also, increasing drought stress levels the EL, MDA, total soluble sugars, proline and antioxidant enzymes content increased in more cultivars, significantly (P <0.01). Increasing drought stress to 25% FC, the highest and lowest leaf area decrease percentage compared to the control were observed in Copake Bogan (68%) and Gharashilig (45%) cultivars, respectively. Among the studied cultivars, the highest and lowest EL content were observed in Aghshilig and Gharashilig cultivars, which had 36% and 32.8%, respectively. The highest proline content was obtained in Gharashilig cultivar (0.14 μmol g-1 FW) and the lowest in Copake Bogan cultivar (0.067 μmol g-1 FW). Also, The highest and lowest catalase enzyme content were obtained in Gharashilig cultivar (3.02 μmol g-1 FW.min) and Copake Bogan (1.41 μmol g-1 FW.min), respectively. The highest peroxidase enzyme content was obtained in Tukilgen (5.86 μmol g-1 FW.min) and the lowest content in Rasmi (1.39 μmol g-1 FW.min) cultivar. Based on the results showed, Aghshiligh and Copake Bogan cultivars were drought-sensitive and Garashiligh cultivars drought-tolerant and the rest are semi-drought sensitive cultivars.