اثر سرمايه انساني بر آلودگي هوا در ايران؛ رهيافت GMM سري زماني و منطق فازي

كيفيت نيروي انساني، از جمله عوامل مؤثر بر تخريب محيط زيست مي باشد. برپايه بررسي هاي انجام شده، آلودگي هوا تحت تأثير مقادير دوره قبل از خود است و براي بررسي آن، بايد از مدل پويا استفاده شود. بر اين اساس در مطالعه حاضر، با استفاده از روش GMM در سري هاي زماني، اثر سرمايه انساني بر آلودگي هواي ايران را طي دوره زماني 1398-1360 مورد ارزيابي قرار مي گيرد. سرمايه انساني، متغيري پنهان در اقتصاد بوده و معمولاً پراكسي هاي جايگزين به جاي آن استفاده مي شود. در مقاله حاضر، ابتدا مانند اغلب مطالعات قبلي، مدل تحقيق با استفاده از پراكسي متوسط سال هاي تحصيل (به عنوان شاخص سرمايه انساني) تخمين زده شد كه نتايج، حاكي از عدم معني داري آماري و ناسازگاري تئوريك ضرايب برآوردي مي باشد. بر اساس مباني نظري، استدلال مي شود كه شاخص سرمايه انساني، علاوه بر جنبه آموزش، تحت تأثير جنبه هاي ديگر مانند مهارت و بهداشت نيز قرار دارد. بنابراين در اين مقاله، با استفاده از منطق فازي، شاخصي براي سرمايه انساني در اقتصاد ايران ساخته شده كه سه جنبه اصلي (آموزش، مهارت و سلامت) سرمايه انساني را در نظر بگيرد. نتايج تخمين مدل آلودگي هوا با استفاده از شاخص برآوردي سرمايه انساني، نشان داد كه بهبود سطح سرمايه انساني، اثر منفي بر آلودگي هوا داشته است. پس با افزايش سرمايه انساني و بهبود كيفيت نيروي انساني، مي توان انتظار داشت كه آلودگي هوا و تخريب محيط‌زيست كاهش يابد. همچنين شهرنشيني، صنعتي شدن، آزادي تجاري، رشد اقتصادي، آلودگي دوره پيش، اثر مثبت و معناداري بر آلودگي هوا دارند.