ارزيابي و تحليل فرهنگ‌هاي عصر آهن دشت ورامينپيشوا، مبتني‌‌بر كاوش تپۀ تقي‌آباد

دشت ورامين-پيشوا، از دشت هاي جنوب شرقي استان تهران و از مهم ترين نواحي فرهنگي مركز فلات ايران در ادوار مختلف تاريخي به شمار مي آيد. تپۀ تقي آباد (تپه درازه) با دو برجستگي غربي و شرقي مرتفع و متشكل از لايه هاي مختلف غني عصر آهن و مفرغ، در اين دشت قرار دارد؛ اين محوطه در سال 1397 مورد مطالعه و كنكاش باستان شناختي قرار گرفته است. در اين مطالعه، مشخص گرديد كه اين محوطه، داراي نهشته هاي مختلفي (معماري، سفال، استخوان و...) از عصر آهن 2 و 1 در لايه هاي فوقاني، و آثاري از مفرغ متأخر در لايه هاي تحتاني، هم افق با سنت هاي فرهنگي رايج در فلات است. اين پژوهش با هدف تحليل يافته هاي ياد شده و تطبيق آن با يافته هاي ساير محوطه هاي دشت ورامين و ديگر محوطه هاي شاخص همجوار انجام يافته است. پرسش هاي اين پژوهش چنين طرح مي شود؛ براساس يافته هاي باستان شناختي، تحولات فرهنگي تپۀ تقي آباد دربردارندۀ چه نوع سنت هاي فرهنگي عصر آهن است؟ برهمكنش ها و تأثير و تأثرات منطقه اي و فرامنطقه اي فرهنگ هاي رايج عصر آهن دشت ورامين، به واسطۀ يافته هاي تقي آباد در نوع سفال و معماري، چگونه است؟ برهمين اساس، عصر آهن 2 و 1 دشت ورامين و خاصّه تپۀ تقي آباد، تاحدودي نشان دهندۀ كنش هاي منطقه اي در دشت ورامين، و قرابت و همگرايي فرامنطقه اي فرهنگي با محوطه هاي همجوار است؛ بنابراين، مي توان چنين پنداشت كه محوطه هاي عصر آهن دشت ورامينپيشوا، بالأخص تپۀ تقي آباد، محصول و برآيند يك جامعۀ پيشرفته با شاخصه هاي جوامع پيچيدۀ شهري و تطوريافتۀ فرهنگ هاي پيشين با تأسّي فرهنگي از كُنش هاي هم افق همجوار در شاخصه هايي به مانند معماري و سفال بوده است. پژوهش پيشِ رو از نظر ساختاري، جزو تحقيقات بنيادي با رويكرد تطبيقيتحليلي است؛ روش يافته اندوزي، بهره برداري از يافته هاي يك فصل كاوش باستان شناختي مبتني بر تحليل هاي تاريخي است. نتايج مطالعۀ استقرارهاي دشت ورامين از بررسي هاي باستان شناختي آن و ارزيابي جوامع عصر آهن دشت ورامين براساس كاوش تپۀ تقي آباد، اين ناحيه و محوطه را به عنوان منطقه و شاخصه اي مهم در مطالعات مراحل فرهنگ هاي عصر آهن مركز فلات ايران قرار داده است.