بررسي و تحليل نگاره‌هاي زال و سيمرغ در شاهنامه‌هاي مصور‌شده از دورۀ ايلخاني (750-654‌ ه‍.ق.) تا صفويه (1135-905 ه‍.ق.)

داستان زال و سيمرغ از موضوعات جذاب شاهنامه است كه به دفعات توسط نگارگران در دوره هاي مختلف تصويرگري شده است. سيمرغ با ويژگي هاي افسانه اي خود در شاهنامه ظاهر مي شود. اين درحالي است كه بين اين ويژگي ها و ويژگي هاي تعداد ديگري از موجودات در تاريخ اساطير ايران، ارتباط نزديكي وجود دارد. سيمرغ همچون حيوان رازآموز در آئين شمني عمل كرده و زال را همانند شمني نوآموز در دامن طبيعت مي پروراند. زال، گاهي با پوشش و بعضاً بدون پوشش و عريان تصوير شده است؛ همچنين ازنظر موقعيت مكاني زال بعضاً سوار بر پشت سيمرغ يا در آغوش او و يا در دشت و بالاي كوه در لانۀ سيمرغ طراحي شده است. تركيب بندي نگاره ها به گونه اي است كه هرچه پيش تر مي رويم، نظم قابل قبول تر و چشم نوازتري در نگاره ها مي بينيم. با توجه به بررسي نظام مند و سلسله وار نگاره هاي زال و سيمرغ از دور ه هاي ايلخاني تا صفوي، رويكرد هنرمندان در به تصوير كشيدن وجوه حماسي داستان و فضاي رومانتيك و معنوي حاكم بر آن نكتۀ قابل تأملي است كه در پژوهش حاضر تلاش شده است آن را تاحد امكان بررسي نماييم. در اين مطالعه سعي شده است به پرسش هايي از قبيل: چگونگي شيوۀ اجرايي نگاره ها، نحوۀ رنگ پردازي و تركيب بندي عناصر اين نگاره ها پاسخ داده شود. استفاده از عناصري مشترك در نگاره ها مانند درخت، كوه و دشت نشان از تعريف چارچوبي خاص در به تصوير كشيدن داستان زال و سيمرغ دارد. اين پژوهش با روش توصيفيتحليلي و با رويكردي تاريخي درمورد نگاره هاي زال و سيمرغِ مصورشده در شاهنامه هاي گوناگون به اين نتيجه رسيده است كه در هر نگاره، تأثير مكتب هر دوره را به وضوح مي توان مشاهده كرد و همچنين عناصر به كار رفته در نگاره ها تقريباً مشابه همديگر هستند.