بررسي عوامل مؤثر در فرش‌اندوزي اروپاييان در دورۀ قاجار

شرايط ويژۀ دورۀ قاجار امكان دستيابي اروپاييان به قالي هاي ايراني را بيش از پيش فراهم نموده است. طي اين دوره، اروپاييان علاقه مند به قالي ايراني از فرصت هايي كه در اختيارشان قرار گرفته بود به نحو احسن براي ايجاد، توسعه و تكميل دارايي مجموعه هاي قالي خود سود برده اند. آشنايي با زمينه هاي ايجاد اين فرصت ها و آگاهي از راهبرد اروپاييان درخصوص تصاحب فرش هاي ايراني اين دوره ازجملۀ دغدغه هاي مهم معاصر در حوزۀ مطالعات فرش و البته مطالعات موزه است. براين اساس، اين مقاله برآن است تا، ضمن پيگيري مهم ترين روش ها و راهبرد هاي اروپاييان در تصاحب قالي هاي ايراني، عوامل مؤثر در دستيابي آنان به اين قالي ها را شناسايي و معرفي كند؛ بنابراين، پرسش اساسي اين مقاله عبارت است از اين كه، در دورۀ قاجار، چه عواملي امكان دستيابي اروپاييان به قالي هاي ايراني را فراهم كرده است؟ فرض بر اين است كه عوامل داخلي و خارجي متعددي، ازجمله رونق صادرات و برپايي نمايشگاه هاي جهاني، در توسعۀ فرش اندوزي اروپاييان دخيل بوده است. در اينجا، براي يافتن پاسخ اين پرسش از روش تحقيق توصيفيتحليلي استفاده شده است. همچنين، داده هاي اين پژوهش به روش كتابخانه اي گردآوري شده و براي تجزيه و تحليل آن ها روش كيفي به كار رفته است. نتايج اين پژوهش نشان مي دهند كه سنت اهداي قالي به دربارهاي اروپايي، از يك طرف، و رونق صنعت صادرات قالي، ازطرف ديگر، نقش مهمي در دستيابي اروپاييان به قالي هاي ايراني ايفا كرده اند. در كنار اين ها، ايجاد تحولات فرهنگي و تجددخواهي شاهان قاجار، به خصوص ناصرالدين شاه ، و استقبال ايشان از شركت در نمايشگاه هاي بين المللي قرن نوزدهم ميلادي، نيز از ديگر شيوه هاي فرش اندوزي اروپاييان در اين دوره به شمار مي رود. در اين نمايشگاه ها نه تنها قالي هاي اين دوره، بلكه قالي هاي دورۀ صفوي نيز موردتوجه قرار گرفته، خريداري شده و به مجموعه ها و موزه هاي مختلف راه يافته اند.