بررسي تأثير آموزش مبتني بر مدل اعتقاد بهداشتي بر كيفيت خواب در بيماران تحت همودياليز

THE EFFECT OF EDUCATION BASED ON HEALTH BELIEF MODEL ON THE QUALITY OF SLEEP IN HEMODIALYSIS PATIENTS REFERRED TO SHAHID MADANI HOSPITAL OF KHOY IN 2018

پيش‌زمينه و هدف: بيماري نارسايي مزمن كليه يك بيماري غيرقابل‌برگشت و پيش‌رونده كليه در جهان و نيز ايران مي‌باشد و همودياليز كه به‌عنوان شايع‌ترين درمان محافظتي در اين بيماران مي‌باشد تأثير بسزايي در زندگي بيمار خواهد داشت. اختلال خواب در اين بيماران با مشكلات جسمي، رفتاري و رواني همراه است. هدف اين مطالعه تعيين تأثير به‌كارگيري مدل اعتقاد بهداشتي بر كيفيت خواب بيماران تحت همودياليز بيمارستان شهيد مدني خوي در سال 1397 مي‌باشد. مواد و روش كار: پژوهش حاضر يك مطالعه نيمه تجربي با طرح پيش‌آزمون- پس‌آزمون بود كه بر روي 70 بيمار واجد شرايط، به‌صورت نمونه‌گيري تصادفي از جامعه در دسترس انتخاب و به دو گروه مداخله و كنترل تخصيص داده شدند و ابزار پژوهش پرسشنامه دموگرافيك و پرسشنامه كيفيت خواب پيتزبورگ بود كه طي جلسه اول، توسط پژوهشگر براي هر دو گروه تكميل گرديد سپس براي گروه مداخله برنامه آموزشي مدل اعتقاد بهداشتي در شش مرحله (حساسيت درك شده، شدت درك شده، منافع درك شده، موانع درك شده، راهنماهايي براي عمل و خودكارآمدي درك شده) در قالب هشت جلسه يك‌ساعته (هر هفته يك جلسه) كه به‌صورت گروهي و پيگيري به مدت دو ماه انجام گرفت. در گروه كنترل نيز مراقبت‌هاي روتين انجام شد و هيچ مداخله خاصي انجام نگرديد. مجدداً پرسشنامه كيفيت خواب توسط پژوهشگر براي هر دو گروه تكميل گرديد به‌منظور تحليل داده‌ها از آمار توصيفي و استنباطي استفاده شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار spss نسخه 24 و آزمون‌هاي آماري تي مستقل، كاي اسكوئر و من- ويتني و ويلكاكسون تجزيه‌وتحليل شدند. يافته‌ها: بر اساس يافته‌هاي به‌دست‌آمده اختلاف ميانگين نمره كل كيفيت خواب در دو گروه مداخله و كنترل قبل از مداخله ازنظر آماري معني‌دار نبود. (p>0.05) ولي بعد از مداخله، اختلاف ميانگين نمره كيفيت خواب در تمامي ابعاد به‌جز بعد استفاده از داروهاي خواب‌آور در دو گروه مداخله و كنترل ازنظر آماري معني‌دار بود (P< 0.05). بحث و نتيجه‌گيري: آموزش بر اساس مراحل مدل اعتقاد بهداشتي مي‌تواند در بهبود و ارتقاء كيفيت خواب بيماران تحت همودياليز مؤثر باشد. آموزش پرستاران در خصوص استفاده از اين مدل، مي‌تواند بر بهبود كيفيت خواب بيماران تأثيرگذار باشد. بنابراين استفاده از اين مدل براي مراقبت اين بيماران و بيماران مشابه توصيه مي‌شود.

Background & Aims: Chronic renal failure is an irreversible and progressive kidney disease in the world and also in Iran. Hemodialysis is the most common protective treatment in these patients and it has a significant impact on the patient's life. Sleep disorders in these patients are associated with physical, behavioral, and psychological problems. The aim of this research was to examine the effect of applying the health belief model on sleep quality in patients undergoing hemodialysis at Khoy Shahid Madani Hospital in 2018. Materials & Methods: This study was a quasi-experimental research with a pretest-posttest design and subjects were selected by random sampling from the available population (70 eligible patients) and then patients were assigned to the intervention and control groups. The Demographic Questionnaire and Pittsburgh Sleep Quality Questionnaire were completed by the researcher for both groups during the first session. Then, for the intervention group, the health belief model training program was performed in six stages (perceived sensitivity, perceived intensity, perceived benefits, perceived barriers, guidelines for practice, and perceived self-efficacy) in the form of eight one-hour sessions (one session per week) in groups and followed up for two months. In the control group, routine care was performed and no special intervention was performed. The sleep quality questionnaire was completed by the researcher for both groups. Descriptive and inferential statistics were used to analyze the data. Data were analyzed by SPSS software version 24 using independent t-test, Chi-square, Mann-Whitney, and Wilcoxon tests. Results: Based on the findings, the difference between the mean score of total sleep quality in the two groups of intervention and control before the intervention was not statistically significant (p> 0.05), but after the intervention, the difference in the mean score of sleep quality in all dimensions was statistically significant except for the use of hypnotics in the intervention and control groups (p <0.05). Conclusion: Training based on the stages of the health belief model can be effective in improving and enhancing the sleep quality of patients undergoing hemodialysis. Training nurses about the use of this model can improve the sleep quality of patients. Therefore, the use of this model is recommended for the care of these patients and similar patients.