پديد آورندگان :
حسين پور، علي دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف‌آباد - دانشكده هنر، معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، نجف‌آباد، ايران , مرادي چادگاني، داريوش دانشگاه هنر اصفهان - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، اصفهان، ايران , طغياني خوراسگاني، شيرين دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف‌آباد - دانشكده هنر، معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، نجف‌آباد، ايران , ناظمي، الهام دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف‌آباد - دانشكده هنر، معماري و شهرسازي - گروه شهرسازي، نجف‌آباد، ايران
كليدواژه :
بومشناسي انساني , منظر فرهنگي , برنامه‌ريزي پيشايندي , مديريت منابع فرهنگي , دگرگوني , تحليل تطبيقي , تحليل ساختاري تاريخي
چكيده فارسي :
: منظر فرهنگي1 از دهه 1990 ميلادي، توسط سازمان علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو)، به عنوان يك زمينۀ موضوعي ميانرشته و فرارشته معرفي، و بهصورت رسمي در دستوركار توسعه جوامع عضو سازمان قرار گرفت. در حالي كه از دهۀ 1920 ميلادي، صاحب‌نظران زيادي در اين زمينه مطالعه و فعاليت نموده و متون مرتبط با آن را منتشر كرده‌اند. بومشناسي انساني2 به مطالعه ارتباط انسانها با يكديگر و با محيط زندگي خويش مربوط ميشود و پيوند تنگاتنگي با منظر فرهنگي دارد و كاركرد دوگانه اي در تحقق پذيري همزمان ارتقاي ارزش هاي منظر فرهنگي و بهبود بومشناسي انساني ايجاد مي‌كند. سابقه اين مفهوم به سال 1907 ميلادي باز ميگردد و از آن زمان تاكنون، نظريه پردازان مرتبط با اين موضوع با مطرح نمودن موضوع‌هاي متنوع فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي در تلاش براي بهبود رابطه انسان و محيط زيست بودند. هدف اين مقاله، دستيابي به چگونگي دگرگوني مفهوم منظر فرهنگي در گذر زمان و تداوم آن در تعامل با بوم شناسي انساني است، به گونه‌اي كه قابل پياده‌سازي در يك فرآيند برنامه‌ريزي ارتقاي منظر فرهنگي باشد.
مواد و روش ها: نوع پژوهش در اين مقاله يك پژوهش توصيفي - تحليلي است و روش‌شناسي آن بر پايه روش پژوهش ساختاري - تاريخي استوار شده است. محدوده زماني اين پژوهش از سال 1908 ميلادي كه نخستين استفاده از عبارت «منظر فرهنگي» در خارج از قلمرو هنر و نقاشي صورت گرفت تا سال 2020 (سال انجام اين پژوهش) است. به اين منظور با انجام بازبيني متون مرتبط با چارچوب‌هاي نظري، فني و تجربي منظر فرهنگي و بومشناسي انساني، و بهكارگيري روش تحليل متون مدون، برپايه روش هاي پژوهش تحليل ساختاري تاريخي و تحليل قياسي، زمينه هاي مشترك منظر فرهنگي و بومشناسي انساني در يك توالي زماني مبتني بر روابط علت و معلولي، سازماندهي شده است. در اين شيوه پژوهش، شواهد، مدارك و اسناد تاريخي به عنوان مواد پژوهش، پژوهشگر را در پاسخ به سؤال «چه بوده است؟» ياري ميكنند. تفسير شواهد با نگاهي «مشروط و احتمالي» نسبت به عليت (در مقابل جبر) و بهره گرفتن از تبيينهاي تركيبي از ديگر ويژگيهاي اين روش پژوهش است كه به آن ماهيت تطبيقي – تاريخي مي‌دهد. داده ها و اطلاعات مورد نياز پژوهش، شواهد تاريخي و از نوع كيفي هستند و از مسيرهاي چهارگانه (1) متون و منابع اوليه (2) متون و منابع ثانويه (3) متون مربوط به سوابق جاري (4) متون بازگردآوري شده بهدست آمده‌اند.
نتايج و بحث: دستيابي به آگاهي افراد و جوامع براي شناسايي و توصيف مناظر فرهنگي سرزمين خويش و تلاش براي ثبت جهاني آن به منظور حفاظت و ارتقاي ارزشهاي منظر فرهنگي از راه «مديريت منابع فرهنگي» كه جايگزين «حفاظت از ميراث فرهنگي» مي شود، قابل تحقق است. در مقابل انديشمندان در قلمرو دانش بوم شناسي انساني در پي كشف راه حل براي بهبود رابطه ميان انسان و زيست بوم انساني هستند و همزمان پژوهشگران و فعالان حرفه اي در قلمرو دانش منظر فرهنگي بر شناسايي و توصيف مناظر فرهنگي متمركز مي شوند. از سوي ديگر، با توجه به اهميت برنامه‌ريزي و تصميم سازي فرآيندمحور، توجه به نقش بازيگران و همچنين ضرورت تأكيد بر اصل عدم قطعيت، ماهيت ميان رشته‌اي بودن انگاشت‌هاي منظر فرهنگي و بومشناسي انساني، دگرگونيها و پيچيدگي‌هاي محيط‌هاي طبيعي و انسان‌ساخت، رهيافت برنامه‌ريزي راهبردي و بويژه برنامه ريزي پيشايندي مي تواند پيوند محتوايي و فرآيندي بين اين قلمروهاي دانش دوگانه را برقرار نمايد.
نتيجه گيري: نتيجه اين پژوهش، پيشنهاد الگوي برنامه ريزي پيشايندي با توجه به اجزاي انگاشت منظر فرهنگي و بومشناسي انساني است كه توجه ويژهاي به مطالعه تاريخي و توصيف و تحليل دورهاي شواهد دارد. اين الگو به صورت يك فرآيند دوگانه با دو مرحله كلان ((1) مستندسازي و تدوين برنامه (2) اشتراك گذاري و شش مرحله خرد (شناخت ارزشهاي منظر فرهنگي، تشخيص روابط علت و معلولي، تحليل اثر، توسعه راهبردهاي واكنشي، توسعه برنامه هاي پيشايندي مبتني بر شواهد و اشتراك گذاري برنامه هاي پيشايندي مرتبط با ارزشهاي منظر فرهنگي ميان بازيگران كليدي)، پيشنهاد گرديد. در مرحله نخست از اين فرآيند، با استفاده از مشاهدات و مطالعات ميداني، ارزش هاي منظر فرهنگي شناسايي و توصيف مي‌شوند، سپس با استفاده از تحليل محتواي مصاحبه هاي هدفمند پيرامون روابط علت و معلولي هر يك از ارزشهاي ياد شده، همزمان تحليل اثر نيز صورت گرفته و اقدام به توسعه راهبردهاي واكنشي ميشود. در مرحله دوم نيز با پيشنهاد برنامه هاي پيشايندي مبتني بر شواهد و اشتراك گذاري برنامه هاي پيشايندي مرتبط با ارزش هاي منظر فرهنگي ميان بازيگران كليدي، افزون بر معكوس نمودن روند افت ارزشهاي منظر فرهنگي، ارتقاي آن‌ها نيز در دستوركار قرار مي‌گيرد.
چكيده لاتين :
The cultural landscape since the 1990s was introduced by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) as an interdisciplinary subject, and formally was determined on the agenda of the organization’s member communities, while since the 1920s, many scholars have studied and published the related theories. Human ecology is concerned with the relation between human and their environment and is closely linked to the cultural landscape and has the dual function of simultaneously realizing the promotion of cultural landscape values and improving human ecology. Human ecology theorists since 1907 AD have been trying to improve the relationship between human and the environment by doing research on cultural, social, and economic issues. The purpose of this article is to explore transformations of the cultural landscape over time and its continuity in interaction with human ecology that can be implemented in a planning process to promote cultural landscape.
Material and methods:
The type of research in this paper was descriptive-analytical and its methodology was based on historic structural research. The time frame of this research was from 1908, when the first use of the cultural landscape took place beyond the realm of art and painting, until 2020 –the year of this research. Reviewing texts related to theoretical, technical, and experimental frameworks of the cultural landscape and human ecology, and applying documentary analysis, based on historic-structural analysis and comparative analysis, the common fields of the cultural landscape and human ecology were organized in a sequence of cause and effect relations based on time. In this research, the evidence (especially historical evidence) as the research material led the researcher to answer the question “What was it?”. This research method was historical-adaptive that evidence was interpreted with a "contingent and probabilistic" (versus algebra) view of cause and effect and used synthetic explanations. Data and information that were required for this research were historical and qualitative evidence and were gathered from four paths (1) primary texts and sources (2) secondary texts and sources (3) current texts (4) recovered texts.
Results and discussion:
Findings of historic-structural analysis of cultural landscape showed that it is transformed and evolved from “product of nature and humanity” to “representation of the diversity of the relation between human and nature to display unique methods of sustainable land use, properties resulting from the constraints of the natural environment, and mental interaction between human with nature”. Theorists' concern in international experiences is the awareness of individuals and communities to diagnose and describe cultural landscapes in their country and attempt to register them globally in order to protect and enhance the values of the cultural landscape. This can be achieved through “cultural resources management”, which replaces “protection of cultural heritage”. While human ecology, with common substantive with cultural landscape, focuses on interactions between human and the environment in order to inform individuals and communities of the devastating impact of some human actions on ecosystems and cultural landscapes. Scholars in this field of knowledge seek to find solutions to improve the relationship between human and nature, while at the same time researchers and professional activists in the field of the cultural landscape are focused on identifying and describing cultural landscapes. On the other hand, referring to the importance of process-oriented planning and decision-making, attention to the role of actors as well as the need to emphasize the uncertainty principle, the interdisciplinary of the cultural landscape and human ecology concepts, transformations and complexities of natural environments, and anthropogenesis, “strategic planning” approach, and in particular “contingency planning”, can establish a substantive and process link between these dual knowledge domains.
Conclusion:
The results of this paper proposed a model of contingency planning related to the cultural landscape and human ecology, with a focus on the historical study and periodic description and analysis of evidence, suggesting a two-step process with two levels (1) documentation and programming and (2) sharing, and six steps (cognition cultural landscape values, identifying cause and effect relations, analyzing the impact, developing response strategies, developing evidence-based contingency plans and sharing contingency plans related to cultural landscape values among key actors). In the first level of this process, cultural landscape values are identified and described using surveys and field observations, and then simultaneously analyzing impacts and developed response strategies by analyzing the substantive of purposeful interviews about the cause and effect relations of each of these values. In the second level, reverse the trend of decreasing cultural landscape values and promote them by proposing evidence-based contingency plans related to the cultural landscape values and sharing them among key actors
