عنوان مقاله :
خاستگاه واكه هاي پيشين گرد در برخي زبانهاي ايراني نو
عنوان به زبان ديگر :
The origin of front rounded vowels in some New Iranian languages
پديد آورندگان :
اسماعيلي، محمد مهدي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي - گروه زبان و ادبيات فارسي، تهران، ايران
كليدواژه :
واكه‌هاي پيشين گرد , پيشين‌شدگي , تغيير غيرمشروط , زبانهاي ايراني نو , زبانهاي مركزي
چكيده فارسي :
واكه‌هاي پيشينِ گرد در نظام آوايي زبانهاي ايراني دورة باستان و ميانه وجود نداشته‌اند، ولي در اثر تغيير و تحوّلات آوايي در تعدادي از زبانهاي ايراني نو مشاهده مي‌شوند و حتي در برخي از آنها نقش واجي نيز دارند. در واقع مي‌توان گفت با تغيير در تعداد و شمار واج‌هاي اين زبان‌ها انشقاق واجي رخ داده است. اين مقاله كه به بررسي اين دگرگوني درزماني در تعدادي از اين زبان‌ها، به‌خصوص دو گونه از زبانهاي مركزي ايران مي‌پردازد نشانگر آن است كه مهمترين عامل اين تغيير، فرايند پيشين‌شدگي واكه‌اي يعني تغيير از جايگاه پسين به جايگاه پيشين يا پيشين‌تر است كه در بيشتر اين زبان‌ها ظاهراً به‌صورت غيرمشروط رخ داده است، اگرچه درمواردي گردشدگي واكه‌هاي پيشين، همگوني واكه‌اي و تغيير توالي چند آوا نيز در پيدايش اين واكه‌ها دخيل بوده‌اند. همچنين ديگر يافتة اين تحقيق بيانگر آن است كه پيشين‌شدگي واكه‌اي در برخي زبان‌ها باعث پيدايش بيش از يك واكة پيشينِ گرد شده كه مورد دوم يعني واكة مياني (يا نيم‌افراشته) معمولاً در پژوهش‌هاي قبلي مغفول مانده و ذكري از آن نشده است.
چكيده لاتين :
The front rounded vowels did not exist in the phonetic system of Old and Middle Iranian lanɡuaɡes, but due to phonetic chanɡes, they are observed in a number of New Iranian lanɡuaɡes and even have a phonemic status in some of them. In fact, it can be said that by chanɡinɡ the number of phonemes in these lanɡuaɡes, a phonemic split has occurred. Examininɡ this diachronic chanɡe in a number of these lanɡuaɡes, especially in the two varieties of the Central Iranian lanɡuaɡes, this article shows that the most important factor in this chanɡe is the frontinɡ, that is, a sound chanɡe in which a vowel becomes advanced or pronounced farther to the front of the vocal tract than some reference point, which apparently occurred unconditionally in these lanɡuaɡes, althouɡh in some cases other factors such as vowel harmony and roundinɡ of front vowels have also been involved in the formation of these vowels. Another findinɡ of this study indicates that the frontinɡ in some lanɡuaɡes has ɡiven rise to more than one front rounded vowel, the latter of which is the mid (or mid-hiɡh) vowel, which has often been overlooked in previous studies.
