بررسي اثرات و عوارض تحريك جريان مستقيم از روي جمجمه (tDCS) بر روند يادگيري حركتي بيماران مبتلا به سكته مغزي يك‌طرفه مزمن

Evaluation of the Effects and Complications of Transcranial Direct Current Stimulation (tDCS) on Motor Learning Process in Chronic Unilateral Stroke Patients

اهداف: عوامل جسمي رواني در بيماران سكته‌ مغزي كه تحت درمان تحريك جريان مستقيم ترانس كرانيال قرار گرفته‌اند، مي‌تواند بر روند يادگيري حركتي تلويحي بيماران مبتلا به سكته مغزي تأثير بگذارد. اين مطالعه با هدف بررسي اثرات و عوارض تحريك جريان مستقيم ترانس كرانيال بر روند يادگيري حركتي بيماران مبتلا به سكته‌ مغزي مزمن يك‌طرفه انجام شد. مواد و روش ها: اين مطالعه به صورت متقاطع، شم كنترل، تصادفي و كورسازي‌شده بوده است كه در سال 1399 به صورت نمونه در دسترس روي دوازده بيمار مبتلا به سكته مغزي يك‌طرفه مزمن با ميانگين سني 1/87±60/33 سال و ميانگين مدت زمان پس از ضايعه 1/36± 1/96 سال كه به كلينيك مباشر كاشاني شهر همدان مراجعه مي‌كردند، انجام شد. بيماران به صورت تصادفي در دو گروه آزمايش (شش نفر) و شم (شش نفر) قرار گرفتند. بيماران در هر‌يك از دو گروه تحريك، پس از سه هفته فاصله، مجدداً تحت آزمايش در گروه ديگر تحريك مغزي قرار گرفتند. به منظور جمع‌آوري داده‌ها در خصوص يادگيري حركتيِ تلويحيِ بيماران، متغيرهاي زمان عكس‌العمل و خطاي بلوك‌هاي بيماران، توسط نرم‌افزار مربوطه ثبت شد. همچنين از پرسش‌نامه مقياس آنالوگ ديداري براي بررسي عوارض تحريك جريان مستقيم ترانس كرانيال، حس درد يا ناراحتي، سطح توجه و خستگي بيماران استفاده شد. داده‌ها با روش آماري اثرات مختلط خطي تجزيه و تحليل شد. يافته ها: نتايج اين پژوهش نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجه يادگيري حركتي تلويحي در هر دو گروه تحريك مغزي بود. بيشترين حس گزارش‌شده‌‌ بيماران، خارش و گزگز بود كه در طول تمام جلسات تحريك ادامه داشت. حس درد يا ناراحتي بيماران در طول جلسات آزمايش قابل اغماض بود. همچنين تأثير نوع تحريك مغزي، زمان، اثر متقابل زمان و نوع تحريك روي خستگي، توجه و درد بيماران معنا‌دار نبود (0/05>‌P). نتيجه گيري: تكنيك تحريك جريان مستقيم ترانس كرانيال-دوگانه، در بيماران مبتلا به سكته‌ مغزي، اثرات نامطلوب جدي ايجاد نمي‌كند و مي‌توان از آن به عنوان يك راهبرد درماني مؤثر و مفيد براي افزايش يادگيري حركتي تلويحي بيماران دچار سكته مغزي مزمن استفاده كرد.

Objectives It seems that psycho-physical factors of stroke patients undergoing Transcranial direct current stimulation (tDCS) treatment can affect implicit motor learning process in patient with stroke. The aim of this study was to determine the effects and adverse effects of tDCS on motor learning process in chronic unilateral stroke patients. Methods & Materials This crossover, sham-controlled, randomized, blinded study was conducted in 2020 on 12 patients with chronic unilateral stroke (Mean±SD age, 60.33±1.87 years), (The Mean±SD time elapsed since the onset of the disease, 1.96±1.36 years) referred to Mobasher Kashani clinic in Hamadan, Iran who were selected using a convenience sampling technique. Patients were randomly divided in to 2 groups: experimental (dual tDCS+SRTT) (n=6) and sham (sham tDCS+SRTT) (n=6) groups. After 3 weeks of washing out period, patients in each group were treated in other brain stimulation group again. Data were collected using the record of reaction time and error of sequenced blocks by related software. Also, adverse effects of tDCS, pain or discomfort, attention and fatigue of patients were assessed by visual analogue scale (VAS) questionnaire. The data were analyzed using linear mixed effects. Results Data analysis showed a considerable improvement in implicit motor learning in both brain stimulation groups. The most reported sensations were itching and tingling, which continued during all stimulation sessions. The pain or discomfort of the patients was negligible during the intervention sessions. Moreover, the type of brain stimulation, the time and their interaction had no significant effect on the fatigue, attention and pain of the patients (P>0.05). Conclusion Dual-tDCS technique does not cause serious adverse effects in patients with stroke. It can be used as an effective and useful therapeutic strategy for increase in implicit motor learning in chronic stroke patients.