پديد آورندگان :
اسدي، حسين دانشكده مهندسي و فناوري كشاورزي - پرديس كشاورزي و منابع طبيعي - گروه علوم و مهندسي خاك، كرج، ايران , بشارتي، حسين سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات خاك و آب، تهران، ايران , گرجي، منوچهر دانشكده مهندسي و فناوري كشاورزي - پرديس كشاورزي و منابع طبيعي - گروه علوم و مهندسي خاك، كرج، ايران
كليدواژه :
تخريب خاك , كاهش كربن آلي , تغيير كاربري اراضي , شوري خاك , فرسايش خاك
چكيده فارسي :
كشور ايران با قرارگرفتن در محدوده خشك و نيمه‌خشك جهان و نيز با توجه به شرايط زمين‌شناسي و پستي و بلندي، داراي محدوديت‌هاي متنوع و گسترده‌اي در منابع خاك و اراضي مي‌باشد. اين محدوديت‌ها با بهره‌برداري‌هاي غيراصولي و فشرده در طي چند دهه گذشته، موجب ايجاد چالش‌هاي فراواني براي اين منابع پايه و در نتيجه به خطر افتادن امنيت غذايي و سلامت جامعه شده است. در اين مقاله، ضمن بيان مختصر اهميت و كاركردهاي خاك، وضعيت فعلي، و مهم‌ترين چالش‌ها و محدوديت‌هاي منابع منابع خاك كشور تبيين شده‌است. بر اساس اطلاعات و داده‌هاي موجود، فرسايش آبي و بادي خاك مهم‌ترين عامل تخريب خاك در ايران است كه داراي پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي فراوان و گسترده‌اي است. فرسايش خاك به شكل‌هاي مختلف بادي و آبي در گستره ايران در همه كاربري‌ها وجود دارد. فرسايش‌هاي سطحي اغلب در ديمزارها و مراتع تخريب شده بسيار معمول مي‌باشد. در حالي كه فرسايش‌هاي عمقي (آبكندي و كناره‌اي) نقش غالب و اصلي را در تلفات كل خاك و رسوبدهي حوضه‌ها دارند. كم‌ترين مقدار متوسط فرسايش خاك براورد شده در كشور، خيلي بيشتر از حدقابل تحمل خاك و توان خاكسازي مي باشد. مهم‌ترين عامل تخريب خاك در اراضي فارياب، شورشدن خاك است. دست‌كم بيش از 50 درصد اراضي تحت كشت آبي كشور با مشكل فزاينده شوري مواجه هستند. تغيير كاربري اراضي را شايد بتوان مهم‌ترين و اضطراري‌ترين چالش منابع خاك كشور به ويژه اراضي حاصلخيز كشاورزي دانست كه داراي پيامدهاي منفي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و امنيتي مي‌باشد. كمبود كربن آلي و كاهش توان توليدي منابع خاك از محدوديت‌هاي مهم كيفيت اراضي كشاورزي مي‌باشد كه امنيت و سلامت غذايي كشور را به شدت تهديد مي‌كنند. تخريب منابع خاك كشور، نه تنها كاركرد توليدي و زيست محيطي آن را تحت تاثير قرار داده، بلكه ظرفيت اراضي و سرزمين را براي مقابله و سازگاري با تغيير اقليم، وقوع خشكسالي و سيل نيز به شدت كاهش داده است. وقوع سيلاب‌هاي شديد با تواتر بيشتر از دوره بازگشت رخدادهاي بارندگي، و نيز خشكسالي‌هاي شديدتر از نشانه‌هاي اين روند مي‌باشند.
چكيده لاتين :
Iran, is located in the arid and semi-arid regions of the world, so due to geological and topographic conditions, has various and extensive limitations in soil resources and lands. These restrictions, along with unprincipled and intensive exploitation over the past few decades, have posed many challenges to these resources and thus endangered food security and public health. In this article, while briefly stating the importance and functions of soil, the current situation, and the most important challenges and limitations of soil resources in the country are explained. According to available information and data, soil water and wind erosion is the most important cause of soil degradation in Iran, which has many economic, social and environmental consequences. The lowest soil erosion estimated in the country is much higher than its tolerable (average amount of soil formation). The most important cause of soil degradation in agricultural lands, especially irrigated farms, is soil salinity. At least 50% of the country's irrigated lands are facing an increasing problem of salinity. Land use change can be considered as the most important and urgent challenge of the soil resources, especially fertile lands, which also has negative economic, social, cultural and security consequences. Lack of organic carbon and loss of soil fertility, especially agricultural lands, are important limitations of soil quality that severely threaten food security and health. The degradation of soil resources has not only affected its productive function, but has also drastically reduced the capacity of lands and territories to cope with climate change, drought and floods. Occurrence of floods with a frequency greater than the return period of rainfall events, as well as hydrological and agricultural droughts, more severe than climatic droughts, are signs of this degradation.
