ارزيابي و مدل‌ سازي مطلوبيت زيستگاه پلنگ ايراني (Panthera pardus saxicolor) در منطقۀ گيسكان استان بوشهر

Evaluation and modelling of the Persian Leopard’s (Panthera pardus saxicolor) habitat suitability in the Gisakan area, Bushehr Province, Iran

پلنگ ايراني Panthera pardus saxicolor گونه‌اي پرچمدار است كه در رأس هرم غذايي جاي دارد. تخريب زيستگاه و كاهش طعمه‌هاي جمعيت اين گونه به‌ويژه در سال‌هاي اخير، ارزيابي و حفاظت زيستگاه‌هاي پلنگ ايراني را ضرورت بخشيده است. در اين پژوهش، مدل‌سازي مطلوبيت زيستگاه پلنگ ايراني در منطقۀ گيسكان استان بوشهر به كمك نرم‌افزار QGIS و با استفاده از داده‌هاي حضور و همچنين مدل خطي تعميم‌يافته (GLM) با توزيع دوجمله‌اي منفي در نرم‌افزار R برپايۀ داده‌هاي حضور/ عدم حضور انجام گرفت. در نرم‌افزار QGIS با استفاده از نقشۀ توپوگرافي، نقشه‌هاي طبقات ارتفاعي، شيب و جهت جغرافيايي و نيز نقشۀ موقعيت مكاني روستاها و مناطق مسكوني، نقشۀ پيوستۀ پراكنش جمعيت تهيه شد. سپس مختصات جغرافيايي نقاط حضور براساس برداشت‌هاي ميداني در نرم‌افزار ثبت شد و ديگر لايه‌هاي لازم نيز پس از استخراج و تطبيق با مشاهدات عيني تهيه شد و هر كدام از لايه‌ها به كلاس‌هاي مختلف تقسيم‌ و رستري شدند. سپس اعتبارسنجي مدل انجام گرفت و نقشۀ نهايي مطلوبيت زيستگاه پلنگ ايراني تهيه شد. در مدل خطي تعميم‌يافته، ابتدا مدل با همۀ متغيرهاي مستقل اجرا شد و سپس در مراحل مختلف، متغيرهاي داراي كمترين تأثير معني‌دار بر حضور/ عدم حضور پلنگ در منطقه حذف شدند تا مدل نهايي با اثر متغيرهاي معني‌دار در حضور/ عدم حضور پلنگ مشخص شود.نتايج نشان داد كه مطلوب‌ترين قطعات زيستگاهي پلنگ ايراني در سراسر منطقه پراكنده است. با توجه به كاهش شديد طعمه‌هاي پلنگ در منطقۀ گيسكان و وفور گله‌هاي دام‌هاي خانگي به‌خصوص بز در مراتع اين منطقه يا در فواصل نزديك‌تر به منابع آبي با توجه به موقعيت گرم و خشك منطقه و نياز آبي زياد زيستمندان آن، مطلوبيت زيستگاه افزايش مي‌يابد. افزون‌بر آن، زيستگاه‌ها در جهت‌هاي شمالي، ارتفاع بيش از 1000 متر، شيب 65-30 درصد و فاصلۀ تا 1000 متر از جاده و فاصلۀ 1000 تا 2500 متري سكونتگاه‌هاي روستايي نيز بيشترين مطلوبيت را داشتند.

Being at the top of the food pyramid, as a pioneer species, has led the Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) to expose habitat degradation and prey reduction, in the recent years, in particular, necessitating the development of habitat conservation plans. In this study, habitat suitability modeling of the Persian Leopard was conducted using QGIS with only presence data as well as general linear model (GLM) with presence/absence data based on the binomial distribution, run in the R software. In QGIS, using topography, DEM, slope, and aspect maps as well as villages maps, the continuous population distribution map was delineated. The presence points, derived from field-working, were then inserted, and other mandatory layers were also collected and geo-rectified, where applicable. Afterward, each one of the layers was categorized and rasterized. Following the validation, the final suitability map of the Persian leopard was performed. In the GLM, simulations were generated using a full model with all variables and a leave-one-out procedure, gradually dropping the least contributing variable to form a minimal model. The results showed throughout the area, the most suitable habitats are scattered. Considering the substantial reduction in the preys population in Gisakan alongside the abundance of livestock, goats specifically, habitat suitability is largely increased near the rangelands and water resources. Furthermore, the habitats placed in northern aspects with > 1000 m height, slopes of 30-65%, 0 to 1000 meters distance to the roads, and 1000 to 2500 meters distance to the villages, showed higher suitability.