ارزيابي توان اكولوژيك، بهينه‌سازي رشد شهري و توسعۀ صنعتي با استفاده از سيستم پشتيبان تصميم‌گيري چندمعياري ? What if (مطالعۀ موردي: شهرستان گنبدكاووس، استان گلستان)

Ecological potential evaluation, urban growth optimization, and industrial development using the What if? Multi-criteria decision support system (Case study: Gonbad Kavous Township, Golestan Province, Iran)

مناطق شهري عمده، پيوسته تحت تأثير رشد جمعيت و مهاجرت قرار دارند كه ممكن است به ساخت‌وسازهاي بدون برنامه و گسترش مهار‌نشدني آنها منجر شود. در اين ميان، مناطق صنعتي از مهم‌ترين بخش‌هاي مؤثر بر تمركز جمعيت و فعاليت‌هاي مختلف و در نتيجه تسريع روند رشد شهرهاست و تغييرات زيادي در سيماي سرزمين به وجود مي‌آورد. بي‌توجهي به برنامه‌ريزي فضايي منطقه‌اي سبب مي‌شود كه مناطق صنعتي اغلب به‌شكل نامناسب در فضاي منطقه‌اي پخش شوند و در كنش متقابل با شهرها ناپايداري بيشتري به محيط تحميل كنند. در اين تحقيق، از ابزار پشتيبان تصميم‌گيري ? What if براي ارزيابي توان اكولوژيكي، بهينه‌سازي رشد و گسترش شهري و صنعتي در شهرستان گنبدكاووس در استان گلستان تا سال 1420 تحت سناريوهاي مختلف استفاده شد. معيارهاي به‌كاررفته در اين پژوهش شامل نقشۀ كاربري اراضي، هفت نقشۀ تركيبي حاصل از روش ارزيابي چندمعياري (Multi Criteria Evaluation) و نقشۀ تراكم جمعيت، نقشه‌هاي زيرساخت و الگوي رشد و عوامل اكولوژيكي، اقتصادي- اجتماعي بودند. نتايج تحقيق نشان داد از كل مساحت شهرستان گنبدكاووس، 24107 هكتار مي‌تواند به طبقه تناسب خوب در كاربري توسعۀ شهري و 5362/6هكتار به طبقه تناسب خوب براي كاربري توسعۀ صنعتي اختصاص يابد. همچنين، نتايج تحقيق نشان داد كه منابع آب، كاربري و شكل زمين و مخاطرات طبيعي و انساني از عوامل مؤثر در مكان‌يابي شهرها و صنايع‌اند. بيشترين تغيير كاربري اراضي در تبديل اراضي كشاورزي به مناطق شهري و صنعتي رخ داده است. براساس نتايج، دهستان‌هاي فجر، آق‌آباد و باغلي‌ماراما در شهرستان گنبدكاووس، بيشترين توان را در توسعۀ شهري و صنعتي دارند. در اين مناطق، توانمندي اكولوژيكي منطقه و همچنين زيرساخت‌هاي موجود، يعني نزديكي به جاده‌ها و مناطق مسكوني از عوامل مهم در توسعه‌اند.

Major urban areas are being largely affected by population growth and immigration which eventually lead to unplanned constructions and unrestrained urban expansion. In the meantime, industrial areas as one of the most important sectors with great impact on the concentration of population and activities, accelerate the growth of cities and create a plethora of changes in the landscape. Ignoring regional planning during the decision-making process usually leads industrial areas to expand inappropriately and impose instability on the environment, interacting with the parent cities. In this study, the What if? decision support tool was used to assess the ecological potential, optimizing urban growth and industrial development in Gonbad Kavus Township, Golestan Province, Iran, simulating the future under different scenarios by 2041. The mapped criteria include land-use, multi-criteria evaluation (MCE) layers, population density, infrastructures, growth patterns as well as ecological and socio-economic driving factors. The results showed that 24107 hectares can best be allocated to urban development and 5362.6 hectares can best be allocated to industrial development. Furthermore, the findings remarked water resources, land use, and morphology as well as natural and anthropogenic hazards are as key driving forces in site-selecting the cities and industries. Most of the land-use changes were seen in the transition from agricultural to built-up and industrial areas. Accordingly, Fajr, Aghabad, and Baghli Marma districts were best found capable in terms of urban and industrial development criteria and infrastructures as well.