تعيين تعداد ايستگاه‌هاي لازم در پايش كيفي آب رودخانه‌ها بر اساس ملاحظات زيست‌ محيطي، فني و اقتصادي (رودخانۀ گدار چاي)

Determining the number of stations to monitor rivers’ water quality considering environmental, technical, and economic criteria (Case study: the Gedarchay River)

افزايش تعداد ايستگاه‌هاي پايش كيفي آب و نمونه‌برداري‌هاي متعدد، ازجمله اقدامات بهبود بهره‌وري عمليات كنترل كيفيت آب رودخانه‌ها به‌شمار مي‌رود؛ ولي ازآنجا كه اين كار، هزينه‌هاي سالانۀ پايش را به‌شدت افزايش خواهد داد، سعي مي‌شود ايستگاه‌هاي بااهميت، پارامترهاي مهم و تواتر زماني اندازه‌گيري آنها، با روش‌هاي علمي تعيين شوند؛ به‌طوري‌ كه بتوان بيشترين تغييرات سيستم تحت بررسي را تبيين كرد. آلودگي روزافزون رودخانه‌ها گاه سبب عدول از حد خودپالايي رودخانه مي‌شود و خسارات زيادي به محيط ‌زيست آن وارد مي‌كند. بنابراين در اين تحقيق ضمن مدل‌سازي رفتار رودخانۀ گدارچاي با مدل QUAL2K در شرايط ورود پساب نقطه‌اي و غيرنقطه‌اي، با استفاده از روش تصميم‌گيري چندشاخصه (AHP) به اولويت‌بندي ايستگاه‌هاي پايش موجود در رودخانه پرداخته شد. نتايج مدل‌سازي نشان داد كه پارامترهاي كيفي در طول رودخانه با ورود فاضلاب‌هاي روستايي روند رو به افزايشي داشتند. نتايج شاخص كيفي با روش WQI نشان داد؛ كيفيت در ايستگاه‌هاي پايين‌دست رودخانه يعني ايستگاه‌هاي 7 و 8 در حالت خوب و به‌نسبت خوب است كه علت آن افزايش بار آلودگي در اين ناحيه از رودخانه نسبت به ايستگاه هاي بالادست است. در اين پژوهش هشت ايستگاه پايش كيفي رودخانۀ گدارچاي با معيارهاي اصلي C1 (كاهش ريسك بهره‌برداري از آب رودخانه)، C2 (هزينۀ پايش كيفي آب در ايستگاه‌ها)، C3 (برانگيختن حداقل حساسيت‌هاي اجتماعي) و C4 (ملاحظات فني) براي هشت ايستگاه با روش AHP بررسي و اولويت‌بندي شدند. نتايج وزن معيارها به‌صورت C1=0.483، C2=0.157، C3=0.272 و C4=0.088 و وزن ايستگاه‌هاي 1 تا 8 به‌ترتيب 5/1، 7/97، 8/6، 16/6، 16/3، 17/5، 16/2و 12 به‌دست آمد كه مؤيد اهميت و اولويت ايستگاه 6 است.

Increasing the number of water quality monitoring stations and conducting multiple sampling is one of the measures to improve the productivity of river water quality control operations. The figures must be determined by scientific methods so that the system dynamism can be explained. Increasing rivers pollution, which sometimes oversteps the self-purification limitation of the rivers, causes great damage to the environment. In the present study, while modeling the behavior of the river in the conditions of effluent entry whether point or non-point, multiple criteria decision-making method (AHP) was conducted to prioritize monitoring operations at river stations. For this purpose, the Gedarchay River was chosen as a case study. Based on the WQI results, water quality parameters rose alongside the river with rural sewer flowing. As such, stations 7 and 8 in scenario I showed moderate quality due to increased pollution loading while other stations and by extension the other scenarios indicated good to excellent figures. Considering water quality monitoring operations (), the existing stations were prioritized. The weights of the main criteria were determined as follows C1 = 0.483, C2 = 0.157, C3 = 0.272 and C4 = 0.088, and the stations 1-8 were weighted respectively 5.1, 7.9, 8.6, 16.6, 16.3, 17.5, 16.2 and 12.0, confirming the importance of station 6 in getting prioritized.