پديد آورندگان :
غريب رضا، محمدرضا سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - پژوهشكده حفاظت خاك و آبخيزداري كشور - گروه تحقيقات مهندسي رودخانه و سواحل، تهران، ايران , وفايي، فريدون دانشگاه صنعتي خواجه نصيرالدين طوسي - دانشكده مهندسي عمران - گروه سازه هاي دريايي، تهران، ايران , اله يار، محمدرضا سازمان بنادر و دريانوردي، تهران، ايران , خليلي، حميد سازمان بنادر و دريانوردي، تهران، ايران , قنبري ممان، رسول سازمان بنادر و دريانوردي - اداره مديريت مناطق ساحلي، تهران، ايران
كليدواژه :
چارچوب DPSIR , شهرستان عسلويه , طيف ليكرت , مديريت يكپارچۀ مناطق ساحلي , مسائل و مشكلات زيست محيطي
چكيده فارسي :
مديريت يكپارچۀ مناطق ساحلي، يكي از طرح‌هاي مديريت منطقه‌اي در كشور است كه بر رويكردهاي حفاظت، توسعه و هماهنگي- يكپارچگي استوار است. رويكرد حفاظت اين طرح ناظر بر شناسايي، رتبه‌بندي مسائل- مشكلات و ارائۀ برنامۀ اقدام حفاظت از زيست‌بوم و عبور از مسائل و مشكلات است. يكي از پيش‌نيازهاي اين برنامه، تدقيق در مسائل و مشكلات موجود در منطقۀ ساحلي- دريايي به‌ويژه مسائل زيست‌محيطي است. از اين‌رو اين پژوهش به‌مثابۀ يكي از بروندادهاي مطالعات تدقيق مديريت يكپارچۀ مناطق ساحلي استان بوشهر با هدف دستيابي به درجۀ اهميت مسائل و مشكلات زيست‌محيطي شهرستان عسلويه و ارائۀ برنامه اقدام حفاظت از زيست‌بوم و عبور از اين مسائل انجام گرفته است. براي دستيابي به اين مهم، از روش احصاي دقيق مسائل و مشكلات زيست‌محيطي از اسناد بالادستي و چند مرجع معتبر، تهيۀ پرسشنامه و نظرسنجي از جامعۀ نخبگان ذي‌مدخل در استان بوشهر و شهرستان عسلويه مبتني بر طيف ليكرت و تحليل نتايج در چارچوب DPSIR استفاده شد. نتايج نشان داد كه گويه‌هاي شاخص آلودگي زيست‌بوم ساحلي- دريايي با بيشترين رتبه (11/75-8) و درجۀ اهميت در بين نخبگان شهرستان عسلويه، بيانگر نقش فعاليت‌هاي انساني و بهره‌برداران و مديريت ضعيف ذي‌مدخلان در آلوده شدن منابع طبيعي و فضاي كالبدي زيست‌بوم است. از آن جمله گويه‌هاي دفن و امحاي نامناسب پسماند و زباله، دفع نامناسب فاضلاب، آلودگي سواحل به فلزات سنگين، آلودگي خور عسلويه به پساب شهري- صنعتي، كاهش ذخاير آبزيان و آلودگي سواحل به زباله، درجۀ اهميت زيادي در بين نخبگان داشتند. در پي اين گويه‌ها، شاخص آلودگي هوا ناشي از صنايع نفت و گاز با رتبۀ 7/2 در درجۀ بعدي اهميت قرار گرفت. اين پژوهش برنامۀ اقدامي مشتمل بر 100 اقدام اجرايي با معرفي ذي‌مدخل اصلي مسئول و همكار، شاخص كمّي و گام‌هاي زماني تا افق 1404 را معرفي كرده است. اقدام‌هاي مبتني بر نيروهاي پيشران ناظر بر راهبردهاي پيشگيرانه، بازنگري و آگاه‌سازي مديران؛ اقدام‌هاي مبتني بر فشارها ناظر بر راهبردهاي مديريت بهره‌برداري از منابع و كاربري فضاي كالبدي؛ اقدام‌هاي مبتني بر وضع حادث ناشي از مسائل و مشكلات ناظر بر احيا، ترميم، بازسازي، مرمت و توانمندسازي زيست‌بوم و بازطراحي برنامه‌ها براي افراد و جامعه و توسعۀ برنامه‌هاي درماني و بيمه و توانمندسازي ذي‌مدخلان؛ و در نهايت اقدام‌هاي مبتني بر اثرهاي ناشي از مسائل و مشكلات فضاي كالبدي زيست‌بوم و بهره‌برداران، ناظر بر راهبردهاي كنترل و كاهش اثرها، پايش و ارزيابي آنها هستند. مجموعۀ اين اقدام‌ها در قالب دستورالعمل در اختيار مديران استان و شهرستان قرار داده شده است. روش اين پژوهش الگوي مناسبي است كه در پژوهش‌هاي كاربردي مشابه در مناطق ديگر به‌ويژه شهرستان‌هاي ساحلي كشور مي‌توان از آن استفاده كرد.
چكيده لاتين :
Integrated Coastal Zone Management (ICZM), as a regional management plan in Iran, is based on the conservation, development, and coordination-integration approaches. The conservation approach has focused on identifying and ranking the environmental issues, and presenting the action plan to conserve natural resources and overcome problems. One of the pre-requisites of this action plan is to investigate the environmental issues in the coastal-maritime area. Therefore, this study was carried out under the integrated management of the coastal zone of Bushehr Province aiming to determine the level of the importance of the environmental issues in the Asaluyeh coastal zone, and to present an action plan to protect ecosystems and overcoming of the problems. Accordingly, environmental issues were identified through reviewing the governmental documents and several valid references. A questionnaire was prepared based on the most important environmental issues and then filled by the elite community in Bushehr province, specifically Asaluyeh city, based on the Likert scale. The final step of the analysis was performed using the DPSIR framework. The Results showed that coastal-maritime environmental issues had the highest importance (8 - 11.75) consulting the elite persons in Asaluyeh city, which indicates the role of anthropogenic activities resulting in natural resources and ecosystems getting polluted. The high-ranked environmental issues are as the following: inappropriate landfilling and disposal of waste, improper disposal of wastewater, pollution of beaches with heavy metals, pollution of Asaluyeh estuary with urban-industrial wastewaters, reduction of aquatic reserves, population, and overloading of trashes on beaches. Consecutively, the air quality index driven by oil and gas industries was another important metric with a 7.2 importance level. The present research has presented an action plan consisting of 100 executive actions. Furthermore, the responsive stockholders and partners, as well as quantitative indexes for evaluation and monitoring actions through certain milestones up to the horizon of 2025 have been introduced. The measure to be implemented driving forces-based actions including preventive policies, reconsideration, and awareness of decision-makers; pressure-based actions focused on spatial land use planning and using natural resources; state-based actions including recovery, restoration, amendment, and empowerment of ecosystems, reconstructing the existing guidelines in addition to developing health and insurance for beneficiaries; and impact-based actions including spatial planning and beneficiaries’ failures, control and reduction strategies, as well as monitoring and assessments. All these measures were finally submitted to local and provincial decision-makers as a directive. It is also believed that the present research method could be inspired by other studies addressing the same aims in other coastal areas.
