بررسي تأثير مديريت عشايري بر تغييرات پوشش گياهي مراتع قشلاقي سرگچ بيسيم مسجد سليمان

The effect of the co-management system on the vegetation properties in the winter rangelands of Sargache-Bisim, Masjed-Soliman

به‌ دليل محدوديت‌هاي مديريت دولتي، موضوع امكان‌سنجي واگذاري مجدد مديريت مراتع به عشاير مطرح شده است. از اين‌رو ورود به مسئله از مسير متكي به تحقيق، منطقي تشخيص داده شد و مراتع قشلاقي سرگچ بيسيم مسجدسليمان طايفۀ حموله از ايل بختياري به‌عنوان پايلوت انتخاب شد تا تأثير مديريت عشاير بر تغييرات پوشش گياهي در اين منطقه آزموده شود. شاخص‌هاي مورد ارزيابي پوشش، ظرفيت، وضعيت، گرايش و درصد بهره‌برداري در دو مرحلۀ قبل از ورود و پس از خروج عشاير از مراتع تعيين شد. مراحل تحقيق به‌مدت سه سال از سال 1395 آغاز گرديد . بدين منظور 20 پلات 1 متر مربعي‌، در طول دو ترانسكت 500 متري مستقر شده و با استفاده از شيوۀ نمونه‌برداري تصادفي-سيستماتيك، شاخص‌هاي تعريف‌شده محاسبه شد. نتايج تحليل نشان داد كه بيشتر پروانه‌داران فاقد دام بودند و در مقابل هيچ يك از دامداران حاضر در عرصه، پروانه نداشتند. همچنين نتايج ارزيابي‌هاي پوشش گياهي نشان داد كه وضعيت و گرايش مرتع قبل از ورود و بعد از خروج عشاير از مرتع در تيپ 1 به‌ترتيب متوسط و منفي و براي تيپ 2 ضعيف و منفي بود. به همين ترتيب ظرفيت در هكتار در طول دورۀ بهره‌برداري در هر دو تيپ كاهش يافت. درصد بهره‌برداري نيز در تيپ 1 در سال آخر افزايش يافت و در تيپ 2 كاهش محسوسي نشان داد. براساس نتايج تجزيۀ واريانس پارامترهاي مختلف پوشش گياهي، اثر سال‌هاي مختلف آماربرداري بر همۀ پارامترها در سطح 1 درصد معني‌دار بود. برپايۀ مقايسۀ ميانگين‌ها نيز مقدار توليد در سال اول 92/433و در سال آخر 72/833كيلوگرم در هكتار بود. ظرفيت مرتع نيز 0/2717 و 0/205 واحد دامي در هكتار و درصد بهره‌برداري نيز 41 و 45 درصد بود. در كل، تأثير مديريت مشاركتي تعريف‌شده در بهبود شرايط مراتع قشلاقي سرگچ بيسيم مسجدسليمان ضعيف ارزيابي شد. همكاري ارگان‌هاي مرتبط با نمايندگان عشايري در كنار پيگيري جدي نمايندگان مذكور، نتايج سودمندتري براي مرتع و مرتعداران در پي خواهد داشت.

Having considered governmental constraints, the feasibility assessment of reassigning the nomadic rangelands’ responsibility to the nomads is underway. Accomplishing a study investigating the given proposal, the winter rangelands of Sargache-Bisim in Masjed-Soliman city were selected as a pilot. The evaluated indicators were rangelands capacity, rangelands condition, trend, and percent of utilization before arrival as well as after the departure of the nomads from the rangelands. The study took three years starting in 2016. For this purpose, 20 plots of 1 square meter were installed alongside two 500-meter transects, and the rangelands capacity indexes were defined using systematic-random sampling. The grazing results showed that most licensees did not have livestock; on the contrary, the herders present in the area did not have grazing licenses. The vegetation assessments also showed that the condition and trend of the rangeland before entering and after leaving the nomads were moderate and negative in type I; weak and negative in type II, respectively. Similarly, the capacity per hectare decreased during the operation period in both types. Utilization percentage increased in type I while decreasing significantly in type II. Conducting ANOVA, the results approved the significance of treatment of year-to-year surveying on all the vegetation parameters at 0.01 level. Comparison of the means, net productions were 92.433 and 72.833 for the first and last years, respectively. Meanwhile, rangeland capacity and utilization percentage were respectively 0.2717 and 41%, and 0.205 and 45% for the first and for the last year. In general, the impact of the defined co-management system in improving the rangeland conditions of Sargache-Bisim winter rangeland in Masjed-Soliman city was evaluated as weak. The more related organizations cooperate with tribal representatives, the more lucrative outcomes are achieved for beneficiaries.