كليدواژه :
آلودگي هوا , ايران , تروپوسفر , دي اكسيد نيتروژن , سنجندۀ OMI
چكيده فارسي :
آلودگي هوا از مهم‌ترين موضوعات مرتبط با اقليم است. امروزه به‌دليل استفادۀ روزافزون از سوخت‌هاي فسيلي، غلظت آلاينده‌هاي هوا به‌ويژه دي‌اكسيد نيتروژن (NO2) افزايش يافته كه سبب بروز مشكلات عديده‌اي براي سلامت انسان شده است. در اين پژوهش توزيع زماني- فضايي تراكم ستون NO2 تروپوسفري در ايران با استفاده از دادههاي سنجندۀ OMI طي دورۀ آماري (2020 – 2005) بررسي شد. در آناليز بلندمدت تراكم ستون NO2 تروپوسفري، ميانگين NO2 1.57e+15 molec/cm2 برآورد شد كه بيشترين مقدار آن بر فراز شهر تهران (1.5e+16 molec/cm2) و كمترين مقدار آن در نواحي برون‌شهري (1.e+14 molec/cm2) مشاهده شد. افزون‌بر كلانشهر تهران، شهرهاي اصفهان، اهواز، شيراز، تبريز، رشت، ساري، مشهد، قم، قزوين و نواحي صنعتي سواحل جنوب از غلظت زيادي برخوردار بودند. آناليز حاصل از بررسي سري زماني تراكم ستون NO2 تروپوسفري در طول 5823 روز متوالي (2020 – 2005)، حاكي از روند افزايشي NO2 در گسترۀ تروپوسفر ايران است، به‌طوري كه ميانگين آن از molec/cm2 1.36e+15 در سال 2005 به molec/cm2 1.78e+15 در سال 2020 رسيده است. نتايج بررسي پراكنش فصلي نشان داد كه بيشينه و كمينۀ NO2 به‌ترتيب در فصول زمستان (molec/cm2 (1.57e+15 و تابستان (molec/cm2 1.31e+15) رخ مي‌دهد. از سوي ديگر ماه‌هاي نوامبر، دسامبر و ژانويه از بيشترين، و ماه‌هاي ژوئن، ژولاي و آگوست از كمترين پراكنش ماهانه برخوردار بودهاند. غلظت بيشتر NO2 در دورۀ سرد سال به‌دليل فعال‌تر بودن كانون‌هاي انتشار از يك‌سو و شرايط هواشناسي حاكم در اين دوره از سال از سوي ديگر است. همچنين با توجه به روند افزايشي آلايندۀ NO2اثرهاي زيانبـار آن در آينده تشديد خواهد شد. بنابراين بايد قبـل از افزايـش بيشتر، اقدامـات پيشـگيرانه توسط مسـئولان صـورت گيـرد.
چكيده لاتين :
One of the most important issues related to climate is air pollution. Today, due to the increasing use of fossil fuels, the concentration of air pollutants, especially nitrogen dioxide (NO2), has increased and has caused many problems for human health. The study investigated the temporal-spatial study of tropospheric NO2 column density using the OMI sensor data during the study period of 2005-2020 over the Iranian territory. In the long-term, the average NO2 was estimated to be 1.57e + 15 molecules/cm2, with the highest amount over Tehran (1.5e + 16 molecules/cm2) and the lowest amount over suburban areas (1e + 14 molecules/cm2). In addition to the metropolis of Tehran, cities such as Isfahan, Ahvaz, Shiraz, Tabriz, Rasht, Sari, Mashhad, Qom, Qazvin, and the industrial areas of the southern coast had high concentrations. The time-series analysis of the tropospheric NO2 column density during the 5823 consecutive day study period showed an increasing trend over Iran considering the averages change from 1.36e + 15 molecules/cm2 in 2005 to 1.78e + 15 molecules/cm2 in 2020. The seasonality results also showed that the maximum and minimum NO2 values occur in winter (1.57e + 15 molecule/cm2) and summer (1.31e + 15 molecule/cm2), respectively. As such, November, December, and January had the highest, and the months of June, July, and August had the lowest monthly mean NO2 column densities. The higher concentrations of NO2 during the cold seasons are mainly due to the higher activity of emission sources in addition to the specific weather conditions at this period of the year. Besides, its harmful effects will intensify in the future referring the increasing trend of NO2 pollutants. Therefore, before the further increase, preventive measures should be taken by the relevant authorities.
