صور بلاغي در رباعيات سبك خراساني

قالب رباعي يكي از رايج ترين قالب هاي شعر فارسي در قرن چهارم و پنجم است؛ اما به نسبت شعر سبك عراقي، تعداد رباعي شاعران سبك خراساني بسيار كمتر است و تعدادي از شاعران همچون منوچهري كمتر به آن پرداخته اند. هدف اصلي اين مقاله بررسي رايج ترين صور بلاغي به‌كاررفته در رباعيات سبك خراساني است و بررسي اين مطلب كه رباعي خصي از خيام و عطار به بعد در شعر فارسي رواج نيافته است؛ بلكه كاربرد اين نوع رباعي از آغاز شعر فارسي مورد توجه شاعران بوده است. روش تحليل به‌صورت كمي و از نوع توصيفي است. نتيجۀ پژوهش نشان داد كه ازرقي هروي، فرخي، عنصري و ... نيز مانند قطران، در توصيف به معشوق توجه داشته‌اند، اساسي ترين عنصر بلاغي به‌كاررفته در رباعيات سبك خراساني از نوع استعاره و تشبيه است، معزي نيشابوري، قطران تبريزي، ازرقي هروي و عنصري از‌جمله شاعراني هستند كه تشبيه و استعاره در ديوان آن ها به‌وضوح مشاهده مي‌شود. شاعران اين دوره ممدوحان و اعضاي بدن آن ها را به عناصر طبيعت تشبيه مي كرده اند كه اين نشان‌دهندۀ توجه خاص آن ها به محيط اطرافشان بوده است. بيشترين تلاش ازرقي در آوردن تشبيهات تخيلي و اغراق در تشبيه است؛ بنابراين شاعران دورۀ ساماني و نيمۀ اول قرن پنجم تلاش مي‌كردند تا در برابر هر پديدۀ حسي و طبيعي، تصويري عيني و مشابه آن را بياورند.