نقش سازه هاي اصلاحي در جذب گردشگر و كاهش مخاطرات ناشي از فرسايش و رسوب (موردمطالعه: شهرستان خرم‌آباد)

پيشينه و هدف از ديرباز تمدن هاي بشري به دليل نياز به منابع آبي در كنار رودخانه ها  و مناطق پرآب شكل مي‌گرفتند، و امروزه با توجه به روند رو به رشد جوامع و نياز به پيشرفت در حيطه هاي مختلف ازجمله، كشاورزي، سكونت گاهي، و گردشگري استحصال پهنه هاي آبي را اجتناب‌ناپذير كرده است. وابستگي شديد اقتصادي كشور به درآمدهاي ارزي حاصل از صادرات نفت از يك‌سو و بي‌ توجهي به درآمد بالقوه سرشار حاصل از گردشگري و تنوع انواع آن از سوي ديگر، ما را بر آن داشت در پژوهش حاضر به دنبال برطرف نمودن معضلات صنعت گردشگري باشيم و ضمن مشخص نمودن مكان مناسب براي سرمايه گذاري در حاشيه منابع آبي، مهم‌ترين ظرفيت هاي رشد و توسعه گردشگري جوامع ازجمله سازه‌هايي چون سدها، بندهاي اصلاحي و رودخانه ها را معرفي كنيم. اين سازه‌ها از خطراتي چون سيل و فرسايش و رسوب كه مانع توسعه پايدارند جلوگيري مي‌كنند. لذا اين پژوهش كمك خواهد كرد عمليات آبخيزداري و توسعه گردشگري را در كنار ايجاد مناظر خاص و كاهش هزينه ها داشته باشيم. بدين منظور از طريق سناريوسازي شرايط ويژه ازجمله شيب و آبراهه مي‌توان اقدامات لازم مثل احداث بندهاي اصلاحي را به بهترين شكل انجام داد. همچنين پژوهش حاضر به مديران و متصديان حوزه آبخيزداري و صنعت گردشگري ديد بهتري خواهد داد. سؤالات پژوهش عبارت است از؛ فوايد و معايب احداث هر نوع بند در گردشگري كدم‌اند؟، تأثير بندهاي اصلاحي بر حوضه هاي آبريز منطقه مطالعاتي و نقش آن در جذب گردشگران چيست؟. در عصر حاضر كه گردشگري، در سراسر جهان يك صنعت پربازده و فراگير محسوب مي شود، مي توان با ايجاد پيوند بين عمليات آبخيزداري، گردشگري و  جاذبه هاي روستايي، به جذب گردشگران بيشتر و شناسانيدن اين جاذبه‌ها كمك كرد. سازه هاي اصلاحي سازه هاي كوچكي هستند كه با مصالح ساده ازجمله چوب، سنگ، سنگ و ملات، بتن و توري سنگ احداث مي شوند تا هدف كاهش شيب آبراهه، كاهش سرعت جريان آب و مهار فرسايش در آبراهه ها را تأمين نمايند. در اين پژوهش با تعيين مكان مناسب بندهاي اصلاحي، علاوه بر نمايش نقش عمليات آبخيزداري در پيشرفت گردشگري يك منطقه، مي توان هزينه هاي مالي و جاني مخاطرات طبيعي ناشي از بارش  را كاهش داد. بدون بررسي دقيق مكان مناسب بندهاي اصلاحي هر اقدامي، اثرات سوئي بر مناطق روستايي و به دنبال آن شهري،  جاده ها، مزارع و باغات و غيره در پي خواهد داشت. با ساخت هر نوع بند نمي توان به كسب درآمدهاي هنگفت ناشي از گردشگري اميدوار بود. لذا در اين تحقيق مي توان اهدافي به شرح زير را دنبال نمود؛ تعيين و شناسايي نقاط تحت تأثير طرح بندهاي آبي اصلاحي در منطقه مطالعاتي، حفظ آب‌وخاك، جلوگيري از فرسايش و ايجاد محيطي گردشگر پذير، بررسي كارشناسانه مزايا و معايب بندهاي اصلاحي، كاهش خسارات ناشي از خشك‌سالي و ايجاد محيطي زيبا، مطالعه عقايد و تجربيات جهاني در اين راستا، بررسي نمونه كارهاي انجام‌شده در ساير مناطق و مقايسه آن باكارهاي صورت گرفته در منطقه موردمطالعه، عملكرد بندها در منطقه موردمطالعه ازنظر وضعيت بارش و نقش آن در ميزان فرسايش و رسوب، تأثير سازه هاي اصلاحي بر سرمايه هاي انساني، اجتماعي و فيزيكي ناشي از احداث آن ها و پيامدهاي آن براي جامعه است. مواد و روش ها قلمرو مطالعاتي پژوهش حاضر شهرستان خرم آباد، مركز استان لرستان هست. اين محدوده با در برگرفتن وسعت 4942 كيلومترمربع و ارتفاع 1148 متري از سطح دريا و دارا بودن آب‌وهواي معتدل يكي از مهم ترين و بزرگ‌ترين حوضه هاي آبريز كرخه را تشكيل مي دهد. اين تحقيق به روش كاربردي انجام‌شده است. با استفاده ازنظر كارشناسان و بهره گيري از زبان برنامه‌نويسي #C براي هر يك از معيارهاي هيدرولوژيكي با زير شاخص هاي زير، وزني به‌دست‌آمده و با تأثير آن در نقشه فازي ايجادشده و با بهره گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي، به توليد نقشه وزني پرداخته مي شود. زير شاخص هاي موردنظر عبارت‌اند از آبراهه (درجه‌بندي مسيل ها)، چاه، چشمه و قنات (قرارگيري اين منابع در پايين‌دست اين سازه ها)، توپوگرافي با زير معيارهاي زمين‌شناسي (سختي سنگ)، پوشش، شيب (تقسيم‌بندي در محدوده 705 درصد)، اقتصادي و اجتماعي (راه هاي اصلي، فرعي و موقعيت روستاها) و دو اولويت مهم كاربري (وابستگي شديد به نوع پوشش با توجه به فرسايش هاي ممكن) و گسل تهيه‌شده از نقشه زمين‌شناسي 1:25000 با ادغام تمامي نقشه ها، مكان هاي مناسب براي ايجاد سدهاي اصلاحي در مناطق مناسب گردشگري انتخاب مي گردد. نتايج و بحث در اين تحقيق به بررسي نوع بندهاي اصلاحي در ۸ نقطه تصادفي منطقه مطالعاتي پرداختيم كه نتايجْ نشان از  مناسب بودن شيوه اجرايي، مطالعه مذكور دارند. همچنين با توجه به اهداف اين پژوهش و اهميتي كه احداث هر يك از بندهاي اصلاحي آبخيزداري در كاهش خسارات ناشي از فرسايش و رسوب ناشي از بارش ها و همچنين جذب گردشگر  دارد، به منظور بهبود عملكرد اين‌گونه طرح ها، پيشنهادهايي زير مي شود؛ اجراي طرح هاي مطالعاتي در حاشيه سازه ها به منظور توسعه گردشگري، احداث حوضچه هاي ماهي گيري در مسير سازه هاي اصلاحي و قرار دادن برنامه صيد ماهي براي گردشگران باهدف سرگرمي و ايجاد آرامش دروني، كاهش فشار بر منابع آبي و خاكي با افزايش درآمدهاي ارزي و كارآفريني در چارچوب خدمات اكو توريسم، حفظ و افزايش تعادل منابع آبي به منظور جذب گردشگر، ذخيره‌سازي و حفظ آب هاي فصلي به‌منظور رشد پوشش گياهي و افزايش رغبت حضور گردشگر، در فصول خشك منطقه، آزمونه قرار دادن بخشي از حوزه موردپژوهش باهدف تعيين نقش‌بندهاي اصلاحي در جذب گردشگر و مقايسه آن با ساير منابع آبي، استفاده از دانش مهندسين آبخيزداري در ساخت علمي، متنوع و جديد بندهاي اصلاحي، به‌منظور جذب گردشگران علمي، حداكثر سازي توسعه اكو توريسم با منابع آبي رهاشده است. نتيجه گيري تحليل يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد به منظور در نظر گرفتن گردشگري به‌عنوان يك صنعت كاربردي مي بايست به جوانب مختلف آن توجه نمود؛ مهم‌ترين راهبردها و پيشنهادهاي ارائه‌شده براي تحقق اين هدف تحقيق به شرح زيرند:ارائه راهكارهايي بر اساس اصول علمي، ساده، مناسب و كاربردي در جهت بهبود وضعيت اشتغال، حفظ و توسعه زيرساخت‌ها، احياي مكان هاي توريستي (سازه هاي آبخيزداري) و نگهداشت منابع مالي است.