بررسي چرايي تنوع‌يابي دين‌داري در جامعه ايراني

Study of the diversity of religiosity in Iranian society

چه بخواهيم تنوع‌يابي دين‌داري را امري طبيعي و گوهري و چه اينكه آن را امري ثانوي و برساختي بپنداريم؛ مسئله‌مندي آن در يك جامعه و حاكميت استوار بر دين بر كسي پوشيده نيست. افزايش شانس تضاد و واگرايي نزد گروه‌هاي منتسب به دين‌داري‌ها، تضعيف ملي‌گرايي، كاهش مشاركت اجتماعي مردم، ناكامي سياست‌گذاري‌ها و... انبوهي از پيامدهاي احتمالي تنوع‌يابي دين‌داري در جامعه‌ي ايراني است؛ بنابراين فهم چرايي تنوع‌يابي و نماياندن تجويزات معطوف به آن، بازدارنده‌ي آشفتگي‌ها در رويارويي با چالش شده و از سويي ديگر الگويي براي گسترش مطالعاتِ تبييني گونه‌شناسي دين‌داري پيش مي‌نهد؛ چرا كه برابر با بررسي‌ها، بيشتر پژوهش‌هاي ديني به توصيف و بازشكافي دين‌داري يا گونه‌هاي دين‌داري پرداخته‌اند و از پرداختن به چرايي تنوع‌يابي‌ها سست شده‌اند. از اين رو پژوهش كنوني در پاسخ به اين پرسش هماهنگ شده كه چرا در جامعه ايراني- حتي در فضاهاي ديني- با تنوع دين‌داري روبرو هستيم؟ جهت پاسخ به پرسش ياد شده، پژوهش كنوني از روش تحليل مضمون و فن مصاحبه نيمه‌ساخت‌يافته نخبگان دانشگاهي و حوزوي بهره گرفته است. برآيندها نمايان‌گر آن است كه هجده تبيين‌گر زير، چهار مقوله‌ي سازمان‌دهنده در دو بُعد فراگير با ايجاد تم مركزيِ «حمايتگرهاي تنوع‌يابي دين‌داري» به دوام و تشديد گوناگوني دين‌داري ياري مي‌رسانند. نماياندن راهبردها و راهكارها حول سياست‌هاي چهارگانه از ديگر دستاوردهاي پژوهش كنوني است.

Whether we want to consider the diversity of religiosity as a natural and intrinsic thing or a secondary and constructive thing. Its problematic nature is not hidden from anyone in a religious society. Increasing the chances of conflict and divergence among groups attributed to religiosity, weakening nationalism, reducing social participation of the people, failure of policies, etc. are a set of possible consequences of the diversity of religiosity in Iranian society. Therefore, understanding why diversity and providing prescriptions for it prevents confusion in the face of the problem and on the other hand provides a model for the development of explanatory studies of the typology of religiosity in Iranian society. Because according to studies, most religious studies have described religiosity or types of religiosity and have neglected to address the reasons for the diversity. Hence, the present study is prepared in response to this question; why do we face the diversity of religiosity in Iranian society - even in religious spaces? To answer this question, the present study has used the method of content analysis and semi-structured interview techniques of academic and theological elites. The results show that the following 18 explanator in two all-encompassing dimensions help to perpetuate and intensify the diversity of religiosity by creating a central theme of "advocates of religious diversity." Providing strategies and solutions around the four policies is another research finding.