بررسي گفتار قالبي كنايه و كاركردهاي آن‌ در چرند و پرند دهخدا

گفتار قالبي‌ يا گفتار كليشه‌‌اي، جزئي جدانشدني از هر زبان است. اين نوع گفتار با دو ويژگي ايجاز و عمق معنا، مطلب مورد نظر گوينده را به شكلي واضح‌تر به مخاطب منتقل مي‌كند. همچنين بيشتر در زبان محاوره متجلي مي‌شود و ريشه در جامعه و فرهنگ دارد. يكي از گونه‌هاي گفتار قالبي، كنايه است. كنايات به عنوان شناخته‌شده‌ترين كليشه‌هاي زباني، كاركردهاي خاص خود را دارند. كنايه در «چرند و پرند» نيز با بسامد بسيار بالا به كار رفته است. بررسي كنايات و كاركرد آن‌ها در اين اثر دهخدا، افزون بر شناخت سبك نويسنده، از لحاظ فرهنگي و اجتماعي نيز مفيد خواهد بود و مي‌تواند زواياي پنهان متن و مفاهيم مخفي مندرج در آن را بهتر نمايان كند. پژوهش حاضر با روش كيفي (تحليليتوصيفي) به بررسي كنايه و كاربرد آن در «چرند و پرند» دهخدا مي‌پردازد. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه دهخدا در اين اثر، از كنايات زباني و تصويري، بيشتر استفاده كرده است. بسياري از كنايات او، نقيضه‌اي يا با ريشه غيرفارسي هستند و زمينه‌هاي فرهنگي، اجتماعي و مذهبي دارند. همچنين اين گونه گفتار قالبي، كاركردهاي زيادي در اثر مورد بررسي دارد و استهزاء، اعتراض، انتقاد، افشاگري، ايجاز، ترسيم اوضاع جامعه، عينيت بخشيدن به شخصيت‌ها و نزديك كردن نثر به زبان مردم از جملة اين كاركردهاست.