بررسي اثر محلول‌پاشي برگي بر تركيبات شيميايي اسانس گلبرگ‌هاي گياه دارويي Rosa damascena Mill. در استان چهارمحال و بختياري

Evaluation of the foliar application effect on the chemical compositions of Rosa damascene Mill. essential oil of Chaharmahal va Bakhtiari province

اسانس يكي از فرآورده­هاي مهم از گلبرگ­هاي گل محمدي (Rosa damascena Mill.) است. وجود غلظت بيشتر تركيبات معطر (بتا- سيترونلول و ژرانيول) در اسانس گل محمدي بيانگر شاخص مهم كيفي و استاندارد اسانس گل محمدي بوده كه محلول پاشي ممكن است در راستاي ارتقاي اين ماده موثره كارآمد باشد. تحقيق حاضر با هدف ارزيابي اثر محلول پاشي الكلي و كتوني بر تركيبات اسانس گل محمدي طي دو سال زراعي (1397-1396 و 1398-1397) در قالب طرح كاملاً تصادفي در گلستان گل محمدي واقع در جنوب شهركرد به مرحله اجرا درآمد. اسانس حاصل از روش تقطير با آب با استفاده از گاز كروماتوگرافي متصل به طيف سنج جرمي (GC/MS) مورد تجزيه قرار گرفت. در همين راستا، 29 تركيب در اسانس شناسايي شدند كه مهمترين آنها شامل : بتا- سيترونلول و ژرانيول (مونوترپن‌هاي الكلي) و هنيكوزان و نونادكان (هيدروكربن‌هاي آلكان‌دار) بودند. نتايج نشان داد كه بهترين تيمار محلول پاشي محلول اتانول 20 درصد طي دو سال آزمايش بود؛ به طوري­كه بالاترين ميزان بتا- سيترونلول (33 درصد) و ژرانيول (18 درصد) از اسپري اتانول (20 درصد) در مقايسه با ساير تيمارها و شاهد به دست آمد. همچنين، اين تيمار از نظر غلظت هيدروكربن‌هاي آلكان‌دار در اسانس به‌عنوان يك شاخص منفي تركيبات معطر اسانس گل محمدي در پايين­ترين ميزان بودند. محلول پاشي استون داراي بالاترين ميزان هيدروكربن‌هاي آلكان‌دار و كمترين درصد تركيبات معطر در مقايسه با شاهد و ساير تيمارها بودند. در برآورد ضرايب همبستگي ساده پيرسون، بيشترين همبستگي مثبت و معني‌دار، بين تركيبات معطر (مونوترپن‌هاي الكلي) با يكديگر و بين هيدروكربن‌هاي آلكان‌دار با هم به دست آمد، اگر چه بين اين دو گروه تركيبات مهم در اسانس گل محمدي روابط منفي و معني داري مشاهده شد. در نهايت، پيشنهاد مي‌شود براي حصول بالاترين تركيب كيفي اسانس گل محمدي تحت شرايط مشابه اقليمي (سرد و نيمه خشك)، مي­توان از محلول پاشي اتانول با غلظت 20 درصد استفاده كرد.

Essential oil is one of the most important natural products of damask rose petals (Rosa damascena Mill.). The presence of higher concentrations of aromatic compounds (β-citronellol and geraniol) in the damask rose essential oil indicates an important quality and standard indicator that foliar spraying may be effective in promoting this effective substance. The aim of this study was to evaluate the effect of alcoholic and ketone foliar application on the chemical composition of R. damascena essential oil during 2017-2018 and 2018-2019 in a completely randomized design in a rose garden located in the south of Shahrekord, southwestern Iran. The essential oil obtained by hydro-distillation was analyzed using GC/MS. In this regard, 29 compounds were identified in the essential oil, the most important of which were β-citronellol and geraniol (alcoholic monoterpenes) and henicosan and nonadcan (alkane hydrocarbons). The results indicated that the best foliar treatment was 20% ethanol solution during two experimental years; the highest levels of β-citronellol (33%) and geraniol (18%) were obtained from the ethanol spraying (at 20%) compared to other treatments and controls. In addition, this treatment was at the lowest level in terms of the concentration of alkane hydrocarbons in essential oil as a negative indicator of aromatic compounds of the rose essential oil. The acetone foliar spraying had the highest amount of alkane hydrocarbons and the lowest percentage of aromatic compounds compared to control and other treatments. In correlation's Pearson coefficients analysis, the highest significant positive correlation was obtained between aromatic compounds (alcoholic monoterpenes) with each other and between alkane hydrocarbons, meanwhile negative and significant relationships were observed between these two groups of important compounds in the rose essential oil. Finally, it is suggested that to obtain the highest quality of the R. damascena essential oil under similar climatic conditions (cold and semi-arid), the ethanol foliar application with a concentration of 20% can be useful.