تحليل و نقد هستي‌شناسي و گستره كاربرد عقل در آراء قرآني تفكيكيان متأخر

هدف اين مقاله تحليل و نقد هستي‌شناسي عقل در آراء«تفكيكيان متاخر» يعني پيروان كنوني اين جريان فكري و تبيين كاستي‌هاي كاربست آن در فهم قرآن است و اين موضوع را در آراء قرآني مرحومان ملكي‌ميانجي،تهراني،حكيمي وآيت‌الله سيدان بررسي كرده است. نتايج اين مطالعه كه به شيوه توصيفيتحليلي مبتني بر اطلاعات كتابخانه‌اي است، نشان مي‌دهد تفكيكيان متاخر، ضمن مخالفت سرسختانه با عقلِ فلسفي به معناي خاص آن، عقلِ مورد پذيرش خود را با عناوين متمايزي همچون عقل فطري(عقل انواري)، خودبنياد ديني و ضروري معرفي مي‌كنند تا تفاوت آن را با عقل فلسفي نشان دهند، اما در واقع امر، عقل مطلوب ايشان، همان عقل تحليل‌گر يا عقل مدرك بديهيات است و در قالب قضاياي منطقي، ارجاع عمومات و مطلقات به مخصصات و مقيدات و فهم قرآن با قرائن متصله و منفصله ظهور يافته است. نيز اين فرضيه ثابت مي‌شود كه گرچه تفكيكيان متاخر نسبت به پيشينيان خود تا حدودي به عقل بهاء داده‌اند، اما اين كاركرد باز هم حداقلي است و تنها در محدوده اثبات اصل برخي عقايد، درك حرمت، وجوب، حسن و قبح برخي اموركارآيي دارد. حاصل اينكه اين جريان فكري، مبتني بر تفكيك ازپيش‌ساخته خود در بين منابع تفسير، دست عقل فلسفي را از دايره فهم و درك معاني عميق قرآن كوتاه و نوعا به سطوح ظاهري معناي آيات اكتفاءكرده‌ است. مقايسه نظرگاه قرآني ايشان با تفاسير عقل‌گرا شاهد اين مدعاست.