كليدواژه :
حقوق بانكي , بانكداري اسلامي و عرفي , بانك و پول و ربا , اعتبار اسنادي , فقه اماميه , بانكداري اسلامي
چكيده فارسي :
"بانك" به عنوان يك نهاد تاثير‌گذار بر روابط اقتصادي- اجتماعي جوامع بشري در عصر حاضر از جايگاه والايي برخوردار است؛ بنابراين مسائل مرتبط با اين حوزه نظير "بانك و ماهيت آن"، "پول و نقش آن در اقتصاد و تجارت"، "ربا و تفاوت آن با سود"، "بانكداري عرفي و اسلامي"، "خدمات بانكي ارائه شده نظير اعتبار اسنادي" و غيره، تحت عنوان "حقوق بانكي" كه زير مجموعة مهمي از علم اقتصاد و حقوق تجارت (اعم از داخلي و بين‌الملل) محسوب مي‌شود، نيز داراي اهميت فراواني است.
از طرف ديگر، ضرورت آسيب‌شناسي قانون عمليات بانكي بدون ربا (بهره) (1362) پس از چهار دهه از اجراي آن زمينه را جهت ارائة نظرات متفاوت از سوي كارشناسان و صاحب‌نظران اين حوزه فراهم كرده است: آيا نظام بانكي كشور در پياده‌سازي و اجراي قانون مذكور موفق بوده است يا اينكه عمليات بانكي انجام شده به دلايل مختلف از مسير شرعي و قانوني فاصله گرفته و به‌صورت "شبه‌ربوي" در آمده است؟ نظر به اينكه، محور اصلي "بانكداري اسلامي/ غير ربوي" موضوع ربا و حرمت شرعي آن مي‌باشد ضرورت پرداختن بنيادي به اين موضوع از سوي مراجع معظم تقليد و فقها بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شود و بنابراين حوزه‌هاي علميه در كنار دانشگاه‌هاي كشور به‌عنوان دو مرجع اصلي توليد فكر در جامعه موظف‌اند كه با انجام پژوهش‌هاي اصيل و بنيادي پاسخ‌هاي شرعي و علمي لازم را براي پرسش‌ها و ابهامات مربوط به مسائل فوق فراهم كنند.
در تحقيق حاضر، سعي بر آن است كه با پرداختن به ابعاد مختلف موضوع و ارائة نظرات متخصصان در حوزه حقوق بانكي (اعم از علماي حوزه و دانشگاه)، تا حدودي كه فرصت و امكان فراهم است، اهميت موضوع شكافته شده و راهكارهاي برون رفت از مشكلات فعلي مربوط به بانكداري اسلامي مطرح شود تا در اصلاحات قانون مذكور كه مد نظر مجلس شوراي اسلامي و دولت است مورد استفاده قرار گيرند. بنابراين، پس از مقدمه، در قسمت كليات به موضوع بانك و اهميت آن در عصر حاضر و همچنين، جايگاه والاي فقه اماميه/ اهل بيت (ع) به عنوان يك ذخيرة الهي و تحكيم كننده مباحث بنيادي مربوط و تاثير‌گذار بر حقوق معاصر، مورد ارزيابي و توجه قرار خواهد گرفت. سپس، در قسمت بعدي، به ايرادات و نقدهاي مطرح در خصوص عملكرد نظام بانكي در اجراي بانكداري اسلامي در چارچوب قانون عمليات بانكي بدون ربا توجه مي‌شود؛ در نهايت پس از جمع‌بندي نتايج حاصل از پژوهش حاضر، پيشنهادهاي اصلاحي جهت بهره‌برداري مسئولان و علاقمندان به اين حوزة مهم از حقوق، ارائه مي‌شود.
چكيده لاتين :
As an institution influencing the socio-economic relations of human societies in the present era, "Bank" is of high importance. Thus, such subjects related to this area as "bank and its nature", "money and its role in the economy and trade", "riba (usury) and its difference with profit", "conventional and Islamic banking", "banking services such as letters of credit (LC)" etc., all known as "banking law", which is an important subset of economics and business law (both domestic and international), are also of particular importance. At the same time, the necessity of pathology of the Usury-free Banking Law (1983) after four decades of its implementation has provided the grounds for different opinions from experts in this area: Has Iran's banking system been successful in implementing and enforcing the said law, or has the banking operation been diverted from the sharia and legal path for various reasons and has adopted a "quasi-usury" policy? Given that the main focus of "Islamic/non-usury banking" is on usury and its religious sanctity, the necessity of addressing this issue fundamentally by the supreme religious authorities and jurists is felt more than ever, and therefore seminaries along with Iranian universities as two main source of thought production in society are obliged to provide the necessary religious and academic answers to questions and ambiguities related to the above issues by conducting original and fundamental research.
The present study attempted to address the various aspects of the subject under discussion and provide the opinions of experts in banking law (including scholars and academics), as far as possible, to explore the importance of the issue and present solutions to the current problems related to Islamic banking so that they can be used in the amendments to the said law, which is desired by the Islamic Consultative Assembly and the government. Therefore, after the introduction, the overview dealt with, evaluated, and analyzed the bank and its importance in the present era, as well as the sublime position of Imamiah jurisprudence/Ahl al-Bayt (PBUT) as a divine resource and strengthening the fundamental subjects related to and influencing contemporary law. Then, the objections and criticisms regarding the function of the banking system in the implementation of Islamic banking within the framework of the law on usury-free banking were considered. Finally, after summarizing the results, suggested amendments were made to be used by officials and those interested in this significant area of law.
