نسبت توسعه فضاي سايبر با تحولات در فهم‌هاي فقهي - حقوقي در ايران امروز

The Relationship between Cyberspace and Developments in Jurisprudential-Legal Understandings in Iran Today

در عصر اطلاعات و ارتباطات، دنياي حقوق-فقه در ايران امروز نيز بر اثر تعامل فزاينده با فضاي سايبري، به ويژه اينترنت و رسانه‌هاي ديجيتال اجتماعي، به طور روزافزوني در تغيير و تحولي كم نظير است. اين پديده را مي‌توان نوعي فراگيريِ ديجيتالي فقه-حقوق تلقي كرد كه در ابعاد مختلف خيال آسودن هم ندارد. مقاله حاضر در صدد آن است تا برخي اشكال موجود تعامل ميان حقوق‌دانانِ فقيه ايراني، فقيهان سنتي و متكلمان حوزه و دانشگاه با فضاي توسعه ‌يابندة سايبري در ايران امروز را واكاوي كند و بكوشد از اين رهگذر دورنمايي از آينده اين تحولات به دست آورد. مقاله ابتدا اين كار را با دقت روي برخي نمونه‌هاي واقعي تغيير در فهم فقهي-حقوقي دنبال مي‌كند. پيش فهم مقاله اين است كه حقوق-فقه ايراني در پيوندي مستمر با فناوري‌هاي ارتباطي نوين از يكسو، و درگيري مستقيم با مسائل اجتماعي روز مانند موضوعات خاص چندوجهي مانند حقوق بشر و نسبت آن با نظم حقوقي-فقهي خاص جمهوري اسلامي از سوي ديگر، قابليت تحول جدي دارد. تز اصلي نوشتار اين است كه هر چه بيشتر امكانات رسانه‌هاي آنلاين و ديجيتال در نزد حقوق‌دانان-فقيهان ايراني رشد كند، به همان اندازه امكان پديدار شدن يك تحول پارادايمي در حقوق-فقه ايراني و اصول تفسيري و استنباطي رايج بيشتر مي‌شود. در توصيف اين تحول پارادايمي مي‌توان گفت تحولي است از حقوق و فقه اسكولاستيك، حكومتي، نامقايسه‌‍‌اي و تقريبا بسته به يك فقه و اصول حقوق بشري، مقايسه‌اي، و البته باز‌تر و پلورال‌تر از وضعيت كنوني. مقاله حاضر، جا به جا، نماهايي از اين تحول را در اينترنت ايراني برجسته مي‌سازد.

Interrelationships between Understandings of Islamic-Iranian Law and the Development of Cyberspace in Iran Today The technical and intellectual world of most of the Iranian Muslim jurists is going through a serious change due to increasing interaction with new information technologies, especially internet and social media. This phenomenon can be defined as a kind of ever-digitalization process of law and Fiqh that increasingly is developing in a variety of ways and forms. The article will examine some real cases of changes in jurisprudential understandings due to this phenomenon. It will also explore on forms and qualities of the interactions between Iranian-Muslim legal scholars, Muslim jurists and theologians in the ever-expanding Iranian cyberspace. The underlying assumption of the paper is that Iranian legal and jurisprudential world, in continuous interaction with the new media- while confronting the interconnected social issues like as human rights, is able to develop in a paradigmatic way with the use of cyberspace. Compared to the current situation, this paradigm shift will be a transition from a scholastic, static, governmental and non-comparative legal and jurisprudential knowledge to a more human rights-based, comparative, open and plural one. This contribution elaborates on some scenes of this shift in the Iranian public sphere as reflected in internet.