بررسي فقهي و حقوقي نقش ظهور غبن با مطالعه تطبيقي (در آراي قضايي، قوانين كشورهاي خارجي و اسناد بين‌المللي)

An Islamic Jurisprudential and Legal Survey of The role of lesion with a comparative study (in precedent, foreign laws and international documents)

يكي از آثار مترتب بر خيار غبن اثر آگاهي مغبون از وجود غبن در معامله است. در اين زمينه مي­توان به صورت كلي نقش ظهور غبن را در قالب دو سوال مطرح كرد؛ سؤال اول اينكه ظهور غبن و آگاهي مغبون از آن چه نقشي در پيدايش خيار غبن دارد كه در پاسخ به اين سوال دو اثر متفاوت براي ظهور غبن مي­توان قائل شد؛ يا اين­كه بگوييم آگاهي مغبون، باعث ايجاد خيار از لحظه آگاهي باشد يا قائل شويم آگاهي وي، كاشف از وجود غبن و خيار غبن همزمان با انعقاد قرارداد باشد. نحوة پاسخ به سؤال فوق همراه با چندين فايده عملي و اثر خواهد بود؛ از جمله اينكه بسته به اينكه لحظة وجود خيار غبن را چه زماني بدانيم، قطعاً نسبت به زمان به ارث رسيدن خيار و لحظه سنجش عدم تعادل عوضين قراردادي اثرگذار است. سؤال دوم از اين قرار است كه به فرض اينكه ظهور غبن كاشف از وجود خيار غبن باشد آيا ظهور غبن در روابط حقوقي طرفين قرارداد نقشي دارد؟ فرضيه تحقيق از اين قرار است كه اولاً ظهور غبن، عريان كننده­ حقيقت و طريقي به اين واقعيت است كه خيار غبن از ابتداي قرارداد وجود داشته است ثانياً در روابط حقوقي ميان طرفين تصرف مغبون در عين مورد معامله بعد از ظهور و آگاهي از غبن مي‌تواند اماره بر اسقاط حق خيار باشد. در اين پژوهش بيان خواهد شد فرضيه فوق هم در ميان فقها و هم در ميان حقوق‌دانان به عنوان نظر مشهور شناسايي شده و رويه قضايي نيز در معدود آراي صادره در عمل از اين نظر تبعيت كرده است. همچنين با توجه به مطالعات صورت گرفته بيان خواهيم كرد كه در متن قوانين برخي كشورهاي خارجي و نيز كنوانسيون بيع بين­المللي كالا (CISG) ظهور غبن تنها شرط اعمال حق است و دخالتي در ايجاد حق ندارد.

The effect of the cheated awareness of the existence of lesion in the transaction is one the option of lesion efficacy. In general, the role of lesion can be discussed in the form of two questions: The first question is what is the role of the emergence of lesion and the awareness of the cheated in the emergence of it, which in response to this question, two different effects can be attributed to the emergence of lesion; Either to say that the cheated awareness causes the creation of the option from the moment of awareness, or to assume that her awareness is the discoverer of the existence of lesion and the option of lesion coincides with the conclusion of the contract. How to answer the above question will have several practical benefits and effects; including depending on when we know the moment of existence of the option of lesion, It is definitely effective in determining the time of inheritance of the option of lesion and the moment of measuring the imbalance of the contractual exchanges. The second question is whether the emergence of lesion has a role in the legal relations of the parties to the contract, assuming that the emergence of lesion reveals the existence of the option of lesion? The research hypothesis is that, first, the emergence of fraud reflects the fact that the option of fraud has existed since the beginning of the contract. Secondly, the possession of the cheated at corpus of transaction can be a matter of waiving the option of lesion after the appearance and awareness of lesion in the legal relations between the parties. In this study, it is stated that the above hypothesis identified as a popular opinion among both jurists and legists and in practice, the precedent has followed it in a few opinions issued. According to the studies, we will also state that the appearance of the lesion is the only condition for exercising the right and does not interfere in the creation of it according to the code of some countries and also the International Sale of Goods Convention (CISG).