قبض و بسط مصداقي عدالت در پارادايم مشروعيت دولت درگفتمان سياسي شيعه

Receiving and Extending an Example of Justice in the Paradigm of Government Legitimacy in Shiite Political Discourse

عدالت مطلوب مطلق و غايت ديرينه حيات آدمي است. همين مطلوبيت، اديان و مكاتب مختلف را به توسل به اين مفهوم و موضع‌گيري در قبال آن سوق داده است. اسلام به عنوان يك مكتب سياسي-اجتماعي در بردارنده‌ي آموزه‌هايي براي سعادت دنيوي و اخروي انسان است. از اين رو موضوعات مهمي چون حكومت و فرمانفرمايي و توجيه مباني و قواعد آن در فقه اسلامي و خصوصاً فقه سياسي شيعه، كانون مباحث مختلف قرار گرفته است. در نظريات كلان حقوق اساسي، محل طرح انگاره عدالت، مباني حاكميت و حكمراني است و اصولاً از عدالت به عنوان مبنايي براي توجيه مشروعيت حكومت‌ها ياد مي‌شود كه معمولاً در قوانين اساسي مورد تأكيد قرار مي‌گيرد. ارتباط عدالت با مشروعيت دولت از مهم‌ترين نقاط تلاقي دانش حقوق و سياست است. بر همين اساس؛ تبيين اين موضوع كه اولاً برداشت غالب از عدالت در نظريات متفكرين سياسي شيعه چيست؟ و ثانياً اين انگاره چه جايگاهي در نظريات مطرح شده حول موضوع مشروعيت دولت در گفتمان اسلامي حكمراني دارد؟، تعيين‌كننده و در عين حال از جهاتي توجيه‌كننده اشكال حكمراني و تنوع آن در جوامع اسلامي خواهد بود. اين پژوهش درصدد است تا با رويكردي تاريخي-فلسفي و با محوريت متفكرين شيعي، برخي نظريات مطرح در گفتمان اسلامي حكمراني را به روش توصيفي-تحليلي و در راستاي اهداف فوق مورد كنكاش قرار دهد.

Absolute justice is the ultimate goal of human life. This desirability has led different religions and schools to resort to this concept and take a stand against it. Islam as a socio-political school contains teachings for human worldly and otherworldly happiness. Therefore, important issues such as government and command and justification of its principles and rules in Islamic jurisprudence, especially Shiite political jurisprudence, have been the focus of various discussions. In general theories of constitutional law, the idea of justice is based on the principles of sovereignty and governance, and justice is basically referred to as the basis for justifying the legitimacy of governments, which is usually emphasized in constitutions. The relationship between justice and the legitimacy of the state is one of the most important intersections of the knowledge of law and politics. Accordingly; explaining the following questions (firstly, what is the predominant perception of justice in the theories of Shiite political thinkers? an‎d secondly, what is the place of this idea in the theories about the legitimacy of the state in the Islamic discourse of governance?) determines and at the same time justifies the forms of governance and its diversity in Islamic societies. This research seeks to explore some of the theories of governance in a descriptive-analytical manner in line with the above-mentioned goals, with a historical-philosophical approach and with the focus on Shiite thinkers.