تحليل و بررسي جايگاه ژئوپليتيك ايران در طرح هاي انتقال منابع انرژي از حوزه درياي خزر در راستاي تاثير آن بر توسعه ژئواكونوميك آسياي ميانه و قفقاز

Analysis of Iran's geopolitical position in energy transfer projects from the Caspian Sea basin in terms of its impact on the geoeconomic development of Central Asia and the Caucasus

درياي خزر(درياي مازندران) بزرگ ترين درياچه يا دريا) جهان است كه ميان آسيا و اروپا واقع شده و فاقد آبراه طبيعي به آب هاي آزاد مي : باشد. تا پيش از فروپاشي شوروي در سال 1991، درياي خزر(درياي مازندران) به عنوان درياي ايران - شوروي شناخته شد ولي در عمل تحت اختيار و سلط شوروي قرار داشت و حتي استخراج نفت و تقسيم آن ميان جمهوري خودمختار داخلي شوروي بدون هماهنگي با ايران در محدوده مناطق بالاي مرهوم حسينقلي - آستارا صورت گرفته بود. به دنبال فروپاشي اتحاد جماهير شوري و ظهور سه كشور جديد قزاقستان، تركمنستان و آذربايجان، وضعيت ژئوپليتيك(جغرافياي سياسي) و ژئواكونوميك يا بعد اقتصادي ژئوپليتيك) منطقه نيز تغيير يافت و ذخائر و منابع انرژي فسيلي) موجود در آن توجه قدرتهاي منطقه اي و فرامنطقه اي را پيش از پيش به خود جلب كرد. با افزايش روزافزون وابستگي اقتصادي جهان به ذخائر و منابع انرژي فسيلي) هيدروكربني و ادامه تنش ها در خاورميانه جنوب غرب آسيا) و بي ثباتي آن منطقه و هم چنين ظهور روسيه به عنوان يك بازيگر اصلي در بازار انرژي فسيلي) جهان، نفت و گاز خزر و مسيرهاي انتقال انرژي آن به بازارهاي مصرف نيز مورد توجه قدرت هاي بزرگ صنعتي و شركت هاي نفتي بين المللي و جهاني قرار گرفت. از آن جا كه منطقه مزبور در خشكي محصور بوده، اولين و وسيع ترين مشكل ژئوپليتيك(جغرافياي سياسي) اين جمهوري ها و شركت هاي نفتي، انتقال نفت و گاز اين منطقه به بازارهاي بين المللي و جهاني است كه به ناچار براي عرضه انرژي بايد از خطوط انتقالي استفاده شود. در اين پژوهش سعي مي شود با استفاده از رويكرد توصيفي – تحليلي به اين پرسش اساسي پاسخ داده شود كه جايگاه ژئوپليتيك(جغرافياي سياسي) ايران در طرح هاي انتقال ذخائر و منابع انرژي از حوزه درياي خزر(درياي مازندران) و توسعه ژئواكونوميك (يا بعد اقتصادي ژئوپليتيك) آسياي ميانه اسياي مركزي و قفقاز چه جايگاهي است. نتايج پژوهش نشان مي بخشد كه ايران با توجه به موقعيت ژئوپليتيك(جغرافياي سياسي) ويژه اي كه دارد مي تواند نقش ترانزيتي و اتصال اين كشورها را به آبهاي آزاد و اروپا داشته باشد. به عبارت ديگر، ايران با توجه به جايگاه جغرافيايي طبيعي و انساني) خود، به عنوان يك گزينه مناسب انكارناپذير براي انتقال نفت و گاز كشورهاي تازه استقلال يافته آسياي مركزي به بازارهاي مصرف مطرح است. اين مسائل علاوه بر فرصت هايي كه در اختيار ايران مي گذارد، چالش هايي را نيز براي ايران به دنبال داشته است، مانند حضور آمريكا و اسرائيل در منطقه. غربيها به خوبي مي دانند كه مسير جنوبي و ايران، تنها مسيري است كه مي تواند نفت و گاز مورد نياز اروپا را بدون نياز به عبور از مرزهاي روسيه به آنجا انتقال دهد. اما به نظر مي رسد تا زماني كه اختلافهاي بين ايران و ايالات متحده آمريكا ادامه داشته باشد، آمريكا از انتقال انرژي حوزه درياي خزر از مسير ايران جلوگيري خواهد كرد و همچنان خطوطي مانند باكو - تفليس - جيحان كه از ايران و روسيه عبور نمي كند، مورد حمايت ايالات متحده خواهد بود. در اين راستا سعي آمريكا بر اين بوده تا با شعار نه شمال، نه جنوب، غرب يا شرق و با استراتژي خط لوله يا مسير انتقال) چندگانه با انتقال نفت و گاز منطقه از طريق روسيه و ايران مقابله كند. بدون ترديد، ايران به دليل اختلاف هاي سياسي و ايدئولوژيك در كانون سياست خارجي ايالات متحده آمريكا در منطقه قرار دارد.

This article tries to answer the basic question using the descriptive-analytical approach that the geopolitical position (political geography) of Iran in the plans to transfer reserves and energy resources from the Caspian Sea (Caspian Sea) and geoeconomic development (or dimension). What is the geopolitical position of Central Asia (Central Asia) and the Caucasus? The results show that Iran, due to its special geopolitical position (political geography) can play a transit role and connect these countries to open waters and Europe. In other words, Iran, due to its geographical location (natural and human), is an undeniable suitable option for transferring oil and gas from the newly independent countries of Central Asia to consumer markets. In addition to the opportunities it offers Iran, these issues have posed challenges for Iran, such as the presence of the United States and Israel in the region. Westerners are well aware that the southern route to Iran is the only route that can transport the oil and gas Europe needs without having to cross the Russian border. But as long as the differences between Iran and the United States continue, it seems that the United States will prevent the transfer of energy from the Caspian Sea basin through Iran, as well as lines such as Baku-Tbilisi-Ceyhan that do not cross Iran and Russia. Will be supported by the United States.