تحليل و بررسي تاثير رودخانه‌هاي مرزي بر روابط ايران و همسايگان شرقي و شمال شرقي در راستاي ثبات و توسعه اقتصادي مناطق مرزي و همگرايي منطقه‌اي

Analysis of the impact of border rivers on relations between Iran and its eastern and northeastern neighbors in the direction of economic stability and development of border areas and regional convergence

رودهاي بين المللي، به راه هاي آبي گفته مي شوند كه از مرز بين دو يا چند كشور عبور كرده و نوار مرزي كشورها را مشخص مي سازند يا رودهايي كه در طول مسير خود از قلمرو چند كشور عبور مي كنند. در عصر كنوني منشأ بسياري از درگيري‌ها و منازعات منطقه‌اي ميان دولت‌هايي است كه حوضه‌هاي آبريز مشترك دارند. هدف اصلي مقاله در حال انجام عبارت است از تحليل و بررسي تاثير رودخانه‌هاي مرزي بر روابط ايران و همسايگان شرقي و شمال شرقي در راستاي ثبات و توسعه اقتصادي مناطق مرزي و همگرايي منطقه‌اي. سوال اصلي مقاله اين است كه رودخانه‌هاي مرزي چه تاثيراتي بر بر روابط ايران و همسايگان شرقي و شمال شرقي در راستاي ثبات و توسعه اقتصادي مناطق مرزي و همگرايي منطقه‌اي گذاشته اند؟ اطلاعات مورد نياز اين تحقيق با استفاده از روش كتابخانه‌اي و اسـنادي جـمع‌آوري شده‌ است‌. به اين ترتيب كه با مطالعه و بررسي كتب، مقالات و مـجلات عـلمي پژوهـشي‌ به‌ گردآوري درباره موضوع اين پژوهش پرداخته شده‌ است‌. همچنين‌ از نظرات اساتيد و كارشناسان مربوط بـه جغرافياي سـياسي‌ نيز به منظور افزايش هرچه بيشتر وزن مطالب استفاده شده است. نتايج مقاله نشان مي دهد كه پيدايش و شكل‌گيري آبراهه‌هاي طبيعي كه همان رودخانه‌ها هستند، متأثر از عوامل مختلفي هستند؛ همچون شرايط آب و هوايي، زمين‌شناسي، عوامل انساني و جغرافيايي است. رودخانه‌هاي با حوزه‌هاي مشترك مرزي آثار محسوسي بر روابط دو كشور به‌ويژه مسائل سياسي و امنيتي آن‌ها مي‌تواند بگذارد. حوضه هاي رودخانه اي مشترك به خصوص در مناطق خشك و نيمه خشك ايران طي چند سال اخير با كاهش چشمگير مواجه بوده و تأثيراتي در ابعاد مختلف بر مناطق مرزي كشور داشته است. تعداد دويست و شصت و يك رودخانه ي بين المللي در دنيا وجود دارد كه بين دو يا چند كشور مشتركاند. اساسا وجود منابع آبي مشترك در مناطق مرزي به عنوان يك منبع اقتصادي، عامل مهمي در اختلافات مرزي كشورها به حساب مي آيد. نوع بر هم كنش ميان دولت ها در بهره برداري از منابع آبي مشترك، طيف گسترده اي از سازگاري و همكاري كامل تا ناسازگاري و جنگ را در بر مي گيرد. نزاع اردن و سوريه بر سر رودخانه ي يرموك، اختلاف بوليوي و شيلي بر سر رود لوكا، منازعهي هند و پاكستان بر سر رود ايندوس، نمونه هايي از تاثير منفي آب بر ايجاد روابط غيردوستانه و پر تنش بين كشورهاست. اما، در برخي مناطق جهان منابع آبي مشترك، نظير رودها، به عنوان عامل پيوند دهندهي ملتها و دولت ها عمل نموده است. به گونه اي كه كشورهاي ذي نفع به جاي درگيري و منازعه، كه مانع جدي هر نوع توسعه به شمار مي رود، مسير همكاري و همگرايي را در پيش گرفته و با مديريت بهينه بر منابع آبي مشترك، گام هاي مهمي را در توسعه ي منطقه بر داشته اند. افزايش امنيت و ثبات در همسايگان شرقي سبب كاهش تهديدات امنيتي و تأمين منافع ايران مي شود. مجموعه هاي امنيتي مرزهاي شرقي ايران از حساسيت ژئوپليتيك و ژئواستراتژيك مبسوطي برخوردارند. ناهمگوني و واگرايي مرزهاي شرقي، تهديدي بر امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران مي شود. ژئوپليتيك جمهوري اسلامي ايران در حوزه هاي سياسي – امنيتي - اقتصادي و فرهنگي متاثر از امنيت مرزهاي شرقي است.

International rivers are waterways that cross the border between two or more countries and mark the border of countries, or rivers that cross the territory of several countries along their route. In the current era, the source of many regional conflicts and disputes between governments that share watersheds. The main purpose of this paper is to analyze the impact of border rivers on relations between Iran and its eastern and northeastern neighbors in the direction of economic stability and development of border areas and regional convergence. The main question of the article is what effects have border rivers had on the relations between Iran and its eastern and northeastern neighbors in terms of stability and economic development of border areas and regional convergence? The information required for this research has been collected using library and documentary methods. In this way, by studying and reviewing books, articles and scientific research journals, a collection on the subject of this research has been done. Also, the opinions of professors and experts related to political geography have been used in order to increase the weight of the content as much as possible. The results of the article show that the emergence and formation of natural waterways, which are the same as rivers, are affected by various factors; Such as climatic conditions, geology, human and geographical factors. Rivers with common border areas can have a significant impact on relations between the two countries, especially their political and security issues.