توسعه تئوري چشم‌انداز با نقاط مرجع چندگانه در تصميم‌گيري

Developing Prospect Theory with Multiple Reference Points in Decision Making

هدف: يكي از رويكردهاي مطرح در حوزه تصميم‌گيري چندمعياره، نظريه مطلوبيت چندشاخصه است كه بر اساس تئوري مطلوبيت مورد انتظار مدل‌سازي شده است. نقطه تمايز اساسي ميان روش‌هاي برگرفته از نظريه مطلوبيت با ساير روش‌هاي تصميم‌گيري چندشاخصه، در تعريف نقش تابع ارزش است. يكي از نظريه‌هايي كه در انتقاد به تئوري مطلوبيت مورد انتظار شكل گرفته، تئوري چشم‌انداز است. يكي از سؤال‌هاي پژوهشي مهم در حوزه تصميم‌گيري آن است كه چگونه ميتوان از تئوري چشم‌انداز در روش‌هاي تصميم‌گيري چند شاخصه استفاده كرد. پژوهشگراني در سال‌هاي اخير، به بررسي اين موضوع پرداخته‌اند؛ اما با وجود اين، كاستي‌هايي در به‌كارگيري اين تئوري در روش‌هاي تصميم‌گيري چندشاخصه، از جمله در تعيين نقطه مرجع وجود دارد. محاسبات تئوري چشم‌انداز به هر نقطه مرجعي اين اجازه را مي‌دهد كه به‌كار گرفته شود؛ اما به نقاط مرجع چندگانه اجازه نمي‌دهد كه به‌طور هم‌زمان در نظر گرفته شوند، بنابراين، در اين حوزه به تئوري‌هايي نيازمنديم كه بتواند امكان تعامل چندين نقطه مرجع را فراهم آورد. روش: در اين پژوهش از سه نقطه مرجع براي توسعه مدل تئوري مطلوبيت چندشاخصه بهره گرفته شده است. اين سه نقطه مرجع به‌طور هم‌زمان مدنظر قرار مي‌گيرند. يافته‌ها: مدل توسعه‌يافته در قالب تعاريف و روابط رياضي ارائه شده و قابليت كاربرد آن با به‌كارگيري يك مثال و بر پايه داده‌هاي مربوط به برگزيدن تأمين‌كنندگان قطعات هواپيما نشان داده شده است. نتيجه‌گيري: مدل پيشنهادي مشكل بي‌توجهي به نقاط مرجع چندگانه به‌طور هم‌زمان را برطرف مي‌كند و شكاف پژوهشي موجود در حوزه ادبيات تصميم‌گيري را پوشش مي‌دهد.

Objective: Multi-attribute utility theory is one of the approaches in multi-attribute decision-making. It is developed based on the logic of the expected utility theory. The main difference between the methods derived from the expected utility theory and multi-attribute decision-making methods is defining the role of the value function. The prospect theory was emerged to criticize the expected utility theory. An issue open to controversy in the field of decision-making is how to apply the prospect theory in developing multi-attribute decision-making methods. Some research has attempted to address the issue in recent years, yet there are shortcomings in applying this theory in multi-attribute decision-making methods, including determining the reference point. The prospect theory calculations permit any reference point to be involved but do not allow multiple reference points to be considered simultaneously. In this area, theories capable of providing interaction of several references points simultaneously are needed. Methods: In this paper, three reference points were used and considered simultaneously to develop a multi-attribute utility theory model. Results: The developed model was presented in the form of definitions and mathematical relations and its applicability was shown using an example and based upon the data related to the selection of aircraft suppliers. Conclusion: The proposed model is able to solve the problem of not paying attention to multiple reference points simultaneously and can cover the research gap in the field of decision-making literature.