پديد آورندگان :
فرامرزي نيا، ضرغام دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي , فرهادي راد، حميد دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي - گروه علوم تربيتي , مهرعليزاده، يدالله دانشگاه شهيد چمران اهواز - دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي - گروه علوم تربيتي , قلي پور سوته، رحمت الله دانشگاه تهران - دانشكده مديريت - گروه مديريت دولتي
كليدواژه :
مدل عملكرد محوري , بودجه ريزي مبتني بر عملكرد , نظريه كارفرما - كارگزار , نظريه وابستگي به منبع
چكيده فارسي :
سياست‌گذاران آموزش عالي در ايران علاقه‌مندند كه دانشگاه‌ها در برابر منابع مالي تخصيص داده شده پاسخگو باشند و آن را صرف فعاليت‌ها و اقداماتي كنند كه بيشترين دستاورد اجتماعي را به دنبال داشته باشد. لذا در ساليان اخير آموزش عالي دولتي در ايران، از بودجه‌ريزي مبتني بر شاخص هاي دروندادي، به سمت بودجه‌ريزي مبتني بر عملكرد، تمايل پيدا كرده است. اين مدل كه در يك دهه اخير در جهان فراگير شده است، الزامات و پيش‌فرض‌هايي دارد و در مسير اجرا ممكن است با موانعي روبرو شود؛ بنابراين مسئله اصلي پژوهش حاضر شناسايي و تبيين الزامات و موانع عملكرد محوري در دانشگاه هاي دولتي ايران است كه اين مهم با توجه به نظريه كارفرما-كارگزار صورت گرفته است. براي شناسايي و تبيين الزامات و موانع از رويكرد كيفي مبتني بر نظريه داده بنياد استفاده شد. مشاركت‌كنندگان بر اساس روش شبكه‌اي (گلوله برفي) از دو شبكه سياست‌گذاران كلان و مجريان عملياتي برگزيده شدند. از بين سياست‌گذاران درون‌سازماني، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري (عتف) و از بين سياست‌گذاران برون‌سازماني موثر، وزارت امور اقتصادي و دارايي و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، با 10 نفر و از روساي دانشگاه‌ها، مديران مالي و اعضاي هييت‌علمي متخصص بودجه‌ريزي با 9 نفر مصاحبه عميق نيمه ساختاريافته انجام شد. تداوم مصاحبه‌ها و حضور دايمي پژوهشگر در ميدان عمل تا رسش (اشباع) نظري ادامه داشت. اطلاعات حاصل از مصاحبه با روش تحليل محتواي كيفي و روش كدگذاري استرواس و كوربين (2006) تحليل شدند و جهت اعتبار يافته‌ها از روش مقايسه نظر پژوهشگران با فرد خبره استفاده گرديد. نتايج نشان داد كه به‌منظور اجراي رويكرد عملكرد محوري، دولت و دانشگاه مي‌بايست در سه سطح كلان (دولت)، خرد (دانشگاه) و بين سازماني (تعامل دولت و دانشگاه) الزاماتي را فراهم و موانعي را از ميان بر دارند. مهم‌ترين الزامات در سطح دولت، توسعه اختيار و آزادي دانشگاه‌ها و جلب مشاركت مديران ارشد و نخبگان دانشگاه‌هاي دولتي در مرحله طراحي و اجرا بود. مهم‌ترين مانع دولت نيز، مداخله احزاب سياسي و گروه‌هاي ذي‌نفع بود. در سطح دانشگاه نيز مهم‌ترين الزامات شامل تدوين برنامه ريزي استراتژيك و اولويت‌گذاري و استقبال دانشگاه از اصلاح فرآيندهاي سازماني، آموزشي، پژوهشي و خدماتي خود بود. مهم‌ترين مانع در دانشگاه نيز مقاومت مديران و اعضاي هييت‌علمي و و آماده نبودن دانشگاه جهت اجراي طرح بود. در سطح بين سازماني، دولت و دانشگاه مي‌بايست با مشاركت و تعامل اثربخش، الزاماتي همچون توافق دولت و دانشگاه بر روي شاخص‌هاي عملكردي و نظارت و ارزيابي بر تحقق شاخص‌هاي عملكردي را فراهم آورند. همچنين در اين سطح، مهم‌ترين مانع، ارتباط نامتوازن و بي‌اعتمادي بين دانشگاه و دولت بود.
چكيده لاتين :
In Iran, Higher education policymakers, want universities to be accountable for their funding and spend it on activities and actions that bring the most social achievement. Therefore, in recent years, public higher education in Iran has shifted from budgeting based on input indicators to performance-based funding. This model, which has become widespread in the world in the last decade, has requirements and presuppositions and may face obstacles in its implementation; So the main issue of this study is to identify and explain performance-based requirements and obstacles at the Iranian state University to principal-agent theory. A qualitative approach based on grounded theory was used. Participants were selected based on the network method (snowball) from two networks of senior policymakers and operators. Among the internal policymakers, semi-structured individuals have been conducted with10 managers of universities, the Ministry of Science, Research and Technology (ATF). Also among the effective external policymakers, Depth interviews were conducted with 9 cases from the Ministry of Economic Affairs and Finance and the Management and Planning Organization, financial managers and faculty members specializing in budgeting. the constant presence of the researcher in the field of activity continued until the theoretical saturation. Data from interviews were analyzed with qualitative content analysis and coding method of Strauss and Corbin (2006) and validity of researchers findings compared by the expert. The results showed that to implement the performance-based approach, the government and the university must provide requirements at three levels: macro levels (government), micro level (university), and inter-organizational level(government-university interaction) and remove obstacles. The most important requirements at the government level were the expansion of the authority and freedom of universities and the involvement of senior managers and elites of public universities in the design and implementation phase of this model. The most important obstacle for the government was the intervention of political parties and interest groups. At the university level, the most important requirements included the formulation of strategic planning and prioritizing and welcoming the university to reform its organizational, educational, research, and service processes. The most important obstacle in the university was the resistance of the directors and members of the faculty and the unpreparedness of the university to implement the plan. At the inter-organizational level, the government and the university must, through effective participation and interaction, provide requirements such as the agreement between the government and the university on performance indicators and monitoring and evaluation of the performance indicators. Also at this level, the most important obstacle was the unbalanced and distrustful relationship between the university and the government.
