تصحيح و بازشرح بيتي از سعدي با رويكرد تلفيقي (نسخه‌پژوهي و زيبايي‌شناسي شناختي)

مسألۀ پژوهش حاضر، ترديد دربارۀ ضبط و نتيجتاً بازتصحيح و شرح بيتي از يكي از غزل‌هاي سعدي، به كمك ميان رشته اي زيبايي شناسي شناختي است. بيت مورد نظر در غالب نسخه‌هاي چاپي موجود اين‌چنين ضبط شده است: بازآ و حلقه بر در رندان شوق زن كاصحاب را دو ديده چو مسمار بر در است پذيرش ضبط «رندان» در اين بيت توسط مصححان مختلف باعث شده است كه شارحان نيز با ابتنا به آن، شرح‌هايي گوناگون، متناقض و كم‌ارتباط با ساختار متن را ارائه دهند. در اين پژوهش با استفاده از شواهد گوناگون اثبات شده است كه ضبط صحيح واژۀ مذكور در اين بيت «زندان» است و نه «رندان»: اولاً با بررسي نسخ خطي واضح است كه اين واژه در قديمي‌ترين نسخۀ خطي ديوان سعدي متعلق به زمان حيات شاعر، «زندان» ثبت شده است. ثانياً از حيث زيبايي‌شناسي شناختي، واضح است كه بيت حاضر بر پايۀ طرح‌وارۀ تصويري حجمي و استعارۀ مفهومي «شوق، زندان است» تصويرسازي شده است.