واكاوي جايگاه كيفيت‌هاي طراحي شهري در طراحي ايستگاه‌هاي مترو با تأكيد بر الگوهاي بومي (نمونۀ موردي: ايستگاه‌هاي متروي امام خميني، هفت‌تير، ميدان انقلاب تهران)

طرح مسئله: ايستگاه‌هاي مترو، فضاهاي عمومي پرمراجعه‌اي در شهرهاي بزرگ ايران است كه با خلأ كيفيت‌هاي طراحي شهري همراه است. طراحي شهري دانش، هنر و حرفه‌اي است كه سامان‌دهي كيفيت‌هاي محيطي عرصه‌هاي شهري و همگاني بيروني موضوع آن است. توجه به خلأ كيفيت‌هاي طراحي شهري در اين فضاهاي مدرن كه مورد استفادۀ روزمرۀ مردم است، مهم‌ترين مسئلۀ پژوهش حاضر است كه بدون ارتباط با زمينه‌هاي بومي احداث شده است.هدف: با طرح اين مسئله، هدف اين نوشتار، تبيين جايگاه كيفيت‌هاي طراحي شهري در فضاهاي ايستگاهي مترو با تأكيد بر الگوهاي بومي است.روش پژوهش: پژوهش حاضر، با روش توصيفي‌تحليلي با رويكرد كيفي، كمي و بين‌رشته‌اي و بخش ميداني با ارزيابي كيفيت محيطي در ايستگاه‌هاي متروي موردمطالعه از كاربران، با توزيع پرسشنامه و تحليل كيفي و كمي آنها انجام شده است؛ بنابراين پس از طرح مسئله و واژه‌شناسي، مطالعۀ تعاريف و كيفيت‌هاي طراحي شهري از ديدگاه صاحب‌نظران و جمع‌بندي و استخراج كيفيت‌هاي جامع طراحي شهري با رويكرد مقاله انجام شد. در ادامه و در راستاي پژوهش، ايستگاه‌هاي متروي امام خميني، هفت‌تير و ميدان انقلاب، بررسي و به‌طور موردي مطالعه و تحليل شد.نتايج: نتايج مطالعه نشان‌دهندۀ آن است كه در برنامه‌ريزي و طراحي فضاهاي ايستگاهي مترو بايد به كيفيت‌هاي جامع طراحي شهري توجه شود. اين كيفيت‌ها عبارت است از: هويت و خوانايي، پايداري زيست‌محيطي، پايداري اجتماعي ­فرهنگي و اقتصادي، ايمني و امنيت، كارايي و تنوع، پياده‌مداري و سهولت دسترسي، پيوستگي و يكپارچگي، تناسبات و مقياس انساني، آزادي، انعطاف‌پذيري، سرزندگي، جذابيت و غناي حسي و عدالت. تحليل نمونه‌هاي موردي، هم از نظر كيفيت‌هاي عام و هم از نظر الگوهاي بومي، نشان‌دهندۀ جايگاه پايين و ضعيف كيفيت‌هاي طراحي شهري و الگوهاي بومي است. به‌طور كلي توجه به كيفيت‌هاي طراحي شهري با محوريت الگوهاي بومي به ارتقاي پايداري، مطلوبيت و انسان‌مداري آنها منجر مي‌شود. نوآوري: تأكيد بر الگوهاي بومي، در احداث فضاهاي زيرزميني به‌ويژه ايستگاه‌هاي مترو، به پايداري و مطلوبيت اين فضاها منتهي مي‌شود. توسعۀ فضاهاي زيرسطحي شهري، نقش مهمي در پايداري شهرهاي بزرگ و پرجمعيت معاصر ايفا مي‌كند. ساخت و احداث اين فضاها، پديده‌اي نوين در ايران است كه مي‌تواند تضعيف يا تقويت ويژگي‌هاي طبيعي، انساني، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي شهرهايي مانند تهران را موجب شود.