نام‌شناسي كتاب‌هاي بلاغي از منظر معنا، هسته معنايي، شفافيّت و تيرگي

نام شناسي (Onomastics) دانشي است كه حوزهاي گسترده از علوم گوناگون را در خود جمع كرده است؛ اين دانش، نام ها را از زواياي مختلف اجتماعي، تاريخي، جغرافيايي و زباني مطالعه كرده و با توجه به جنبه هاي مختلف، قلمروهاي دلالتي گوناگوني را دربارۀ چرايي نام ها تبيين مي كند. در خودِ قلمرو زباني نيز مي توان ساختار نام ها را از زواياي مختلف بررسي و تحليل كرد. در پژوهش حاضر نام كتاب هاي اصلي و معروف در حوزه بلاغت را از منظر هسته معنايي، شفافيت و تيرگي به شيوه اي تحليلي توصيفي بررسي كرده ايم. نتايج پژوهش نشان مي دهد در نام هايي كه «بلاغت» كانون نام اثر است و نام داراي ساختار اضافي است، بايد برخلاف روية معمول در چنين تحليل هايي، جزء دوم را هستة تركيب تلقي كرد. اين ويژگي در آثاري كه «بديع» در آن‌ها به كار رفته نيز ديده مي شود، درحالي كه در بسياري از نام ها كه مضاف اليه آن‌ها «شعر» است، هستة تركيب، همان بخش اول آن‌ها است؛ به عبارتي، اين اسامي از جمله نام هاي درون مركز هستند. آنچه در اين بررسي بسيار درخور توجه است، نام هاي عربي است كه در ساختار آن‌ها جار و مجرور ديده مي شود. مي توان مواردي از اين دست را در شمار نام هاي مركب اضافي قرار داد. علاوه بر اين موارد، در اين حوزه، با نام هايي سروكار داريم كه بايد آن‌ها را فاقد هسته اي مشخص بدانيم. از منظر شفافيت و تيرگي بايد گفت در نام كتاب هايي كه ساختار اضافي دارند، اغلب مضاف اليه بر هسته يا به عبارتي كل تركيب سايه افكنده و آن را تحت تأثير قرار داده است؛ حتي در تركيبات وصفي نيز اغلب واژهاي يافت مي شود كه همه ساختار را متأثر كرده است. در مجموع در اين اسامي واژگان «بلاغت»، «شعر»، «ادب» و «نظم» بسيار نمايان است، لكن به نظر مي رسد هيچ يك از آن‌ها موجب شفافيت نام نشده اند، بلكه آنچه شفافيت نام را در پي داشته، زمينة موضوعي نام يا بافت موقعيتي آن بوده است.