گونه‌شناسي نام‌هاي دوبيتي‌ فارسي

در ميان انواع اشعار عامه، دوبيتي بيشترين رواج را دارد. در متون ادبي كهن و همچنين در نواحي مختلف ايران، در اشاره به دوبيتي نام‌هاي متفاوتي به كار مي‌رود؛ مانند فهلوي، ترانه، حاجياني، غريبي، فرياد، شروه و بسياري موارد ديگر. در رويارويي با اين اسامي متنوع اين پرسش پيش مي‌آيد كه آيا اين نام‌هاي متفاوت مصداق‌هاي متفاوتي هم دارند؟ و آيا وجوه تمايز احتمالي كه بين آن ها وجود دارد، به گونه‌اي هست كه بتوان به هر يك از آن ها نام جداگانه‌اي داد و هر يك را نوع مستقلي به شمار آورد؟ يا اينكه بر اساس معيارهاي ادبي و ژانرشناسي، نمي‌توان آن ها را نوع مستقلي به شمار آورد، بلكه همۀ آن ها زيرمجموعۀ دوبيتي محسوب مي‌شوند؟ براي پاسخ به اين پرسش، ويژگي‌هاي ساختاري و محتوايي حدود هزار و پانصد دوبيتي فارسي را از نقاط مختلف ايران كه در ذيل نام‌‌هاي متفاوتي مانند چهاربيتي، سيتك، شروه، فراقي، فرياد، فلكي، كلّگي، هزارگي، حسينا، نجما، شرمه، شربه و... گردآوري شده بودند بررسي كرديم. درنهايت، مشخص شد كه به لحاظ ژانرشناختي همۀ آن ها را بايد ذيل ژانر دوبيتي طبقه‌بندي كرد و تمام اين موارد نام‌هايي متفاوت براي نوعي واحد هستند.