بررسي روابط عملكرد و اجزاي عملكرد در هيبريدهاي ذرت با استفاده از روش‌هاي چند متغيره و گرافيكي در منطقه كرج

چكيده مبسوط مقدمه و هدف: انتخاب هيبريدهاي مطلوب نسبت به ساير هيبريد هاي ذرت (Zea mays L.) يكي از روش هايي است كه به منظور دستيابي عملكرد دانه بالا در ذرت استفاده نمود. همچنين از مهمترين ويژگي هاي مورفولوژيك موثر بر عملكرد دانه مي توان در انتخاب و معرفي ژنوتيپ ها استفاده نمود. مواد و روش ها: اين پژوهش به منظور بررسي ارتباط صفات مختلف با عملكرد دانه و انتخاب مهمترين ويژگي‌هاي مورفولوژيكي موثر بر عملكرد دانه هيبريدهاي ذرت جهت انتخاب ژنوتيپ‌ها انجام گرفت. آزمايش به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي (RCBD) با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد كرج در سال‌هاي زراعي 98-1397 بر روي 12 هيبريد تجاري سينگل كراس ذرت اجرا گرديد. يافته ها: نتايج تجزيه واريانس مركب حاكي از آن بود كه ژنوتيپ‌ها داراي اختلاف معني داري در سطح احتمال 0/01 از نظر صفات زراعي بودند. اثر ژنوتيپ‌ ×‌سال نيز در صفات طول بلال، عرض دانه، طول دانه، ضخامت دانه، وزن هزار دانه و عملكرد دانه معني‌دار شد. بر اساس نتايج مقايسه ميانگين به روش دانكن نيز ژنوتيپ‌هاي KSC704 و KSC707 به عنوان هيبريد‌‌‌هاي با رتبه برتر انتخاب شدند. در مقايسه ميانگين انجام گرفته بر روي اثر ژنوتيپ × سال از نظر صفت عملكرد دانه، هيبريد SC302 و هيبريدهاي KSC701 و KSC706 در سال دوم زراعي به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي با رتبه برتر شناسايي شدند. تجزيه عامل‌ها و دوران با روش وريماكس چهار عامل را معرفي كرد كه اين چهار عامل 73 درصد از واريانس داده ها را توجيه نمودند و به نام‌هاي مشخصات دانه، مشخصات بلال، ارتفاع بوته و طول بلال نامگذاري شدند. نتايج تجزيه همبستگي بين صفات نيز همبستگي مثبت و معني‌داري را بين صفت طول بلال با صفات تعداد رديف در بلال و عملكرد دانه نشان داد. همچنين صفت تعداد رديف در بلال داراي همبستگي مثبت و معني‌داري با صفات عرض دانه و طول دانه بود. تجزيه گرافيكي انجام گرفته بر اساس نماي چند ضلعي ژنوتيپ هاي KSC707، KSC706، KSC260، KSC705 و SC604 نسبت به ساير هيبريدهاي مورد بررسي از برتري بيشتري برخوردار بودند. در نمودار رتبه‌بندي ژنوتيپ‌ها، هيبريد KSC707 به عنوان ژنوتيپ ايده آل شناسايي شد كه از نظر صفات مورد بررسي مطلوب‌تر از ساير ژنوتيپ‌ها بود. نمودار همبستگي بين صفات نيز، همبستگي مثبت و معني دار اكثر صفات را با صفت عملكرد نشان داد كه بر اين اساس صفات عرض دانه، وزن هزار دانه، طول دانه، طول بلال، تعداد رديف در بلال و عملكرد دانه داراي همبستگي مثبت و معني‌داري با هم بودند. بر اساس نمودار گروهبندي ژنوتيپ‌ها از نظر صفات مورد مطالعه، ژنوتيپ‌ها به چهار بخش، گروهبندي شدند. نتيجه گيري: به طور كلي ژنوتيپ KSC707 به عنوان ژنوتيپ مطلوب از نظر صفات مورد مطالعه شناسايي شد. نتايج بدست آمده از اين تحقيق كه در دو سال زراعي مورد ارزيابي قرار گرفت حاكي از آن است كه مي‌توان از اين ژنوتيپ‌ها در برنامه‌هاي اصلاحي براي افزايش عملكرد استفاده نمود.