تاثير ريزنمونه، نوع و غلظت تنظيم كننده هاي رشد گياهي بر كال زايي و باززايي دو رقم كنجد (Sesamum indicum L.) ايراني

چكيده مبسوط مقدمه و هدف: كنجد يك گياه دانه روغني قديمي است كه به دليل داشتن ليگنان هاي مهم دارويي و همچنين روغن خوراكي با كيفيت شهرت دارد. در اكثر ﻣﻮارد ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﻛﺸﺖ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دست يافتن ﺑﻪ ميزان ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺑﺎززاﻳﻲ، اولين گام براي انتقال ژن است. كنجد نسبت به كشت بافت بسيار سرسخت بوده و استفاده از روش هاي بيوتكنولوژي جديد براي بهبود ژنتيكي آن محدود شده است. بنابراين كنجد يكي از گياهاني است كه براي كشت بافت و باززايي موثر به پروتكل مناسب نياز دارد. مواد و روش ها: در اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ميزان ﻛﺎلوس زاﻳﻲ و باززايي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ سه ريز نمونه (كوتيلدون1، كوتيلدون2 و هيپوكتيل) دو رقم كنجد (دشتشتان و داراب) در تنظيم كننده هاي رشدي متفاوت شامل BAP در پنج سطح (صفر، 5/4، 5/5، 6/5 و 7/5 ميلي گرم در ليتر)، IAA در 4 سطح (صفر، 0/5، 1 و 2 ميلي گرم در ليتر) و Agno3 در غلظت 5 ميلي گرم در ليتر مورد بررسي قرار گرفت. شاخساره ها در محيط ريشه زايي كشت شدند. طرح آزمايشي مورد استفاده در اين پژوهش، به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي و در سه تكرار بود. يافته ها: طبق نتايج بدست آمده باززايي در ريزنمونه هيپوكتيل و كالوس زايي در ريزنمونه كوتيلدون 1 و كوتيلدون2 در هيچ يك از ژنوتيپ ها مشاهده نشد. نتايج نشان داد براي صفت وزن تر كالوس تيمار 5/5 ميلي گرم در ليتر BAP با 1 ميلي گرم در ليتر IAA ، صفت وزن خشك كالوس تيمار 5/6 ميلي گرم در ليتر BAP با 1 ميلي گرم در ليتر IAA رقم دشتستان، صفت قطر كالوس تيمار 5/5 و 6/5 ميلي گرم در ليتر BAP با 1 ميلي گرم در ليتر IAA رقم دشتستان و صفت كالوس زايي تيمار 5/5 ميلي گرم در ليتر BAP با 5/0 و 1 ميلي گرم در ليتر IAA رقم دشتستان داراي مقادير بالاتر بودند. نتيجه گيري: بيشترين ميزان باززايي در ريزنمونه كوتيلدون 1 با 6/5 ميلي گرم در ليتر BAP و 1 ميلي گرم در ليتر IAA رخ داد. در نهايت، اين محيط به عنوان يك محيط كارآمد براي باززايي اين ارقام كنجد توصيه شد. پس از گذشت 15 روز، تمامي شاخساره ها ريشه دادند و گياهچه ها به گلداني با بستر پرليت و كوكوپيت منتقل شدند.