شناسايي ژنوتيپ هاي كلزاي متحمل به خشكي با استفاده از تحليل چندمتغيره

چكيده مبسوط مقدمه و هدف: تنش خشكي به عنوان يكي از مهم ترين تنش هاي غيرزيستي عامل محدودكننده اصلي كشت كلزا در مناطق خشك و نيمه خشك به شمار مي رود. بنابراين، شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي، يكي از برنامه هاي ضروري در اين مناطق به شمار مي رود. يكي از روش هاي مناسب به منظور شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي استفاده از شاخص هاي تحمل به تنش مي باشد. در اين راستا، مطالعه پيش رو براي شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي از بين 38 ژنوتيپ كلزاي زمستانه با استفاده از شاخص هاي تحمل به خشكي طراحي شد. مواد و روش ها: اين آزمايش براساس طرح بلوك هاي كامل تصادفي (RCBD) با سه تكرار تحت شرايط نرمال و تنش خشكي در سال زراعي 13961395 انجام شد. در آزمايش نرمال، آبياري در پنج مرحله انجام شد، درحالي كه در شرايط تنش خشكي، آبياري قبل از شروع گل دهي، متوقف شد. عملكرد ژنوتيپ ها تحت شرايط نرمال و خشكي با استفاده از شاخص تحمل خشكي شامل TOL، MP، GMP، HM، STI، YSI، SSI، YR، K1STI و RDI براي شناسايي ژنوتيپ هاي حساس و متحمل به خشكي مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها: تجزيه واريانس اختلاف معني داري بين ژنوتيپ هاي ارزيابي شده براي تمام شاخص هاي تحمل به خشكي نشان داد. بيشترين ضريب تغييرپذيري ژنوتيپ براي شاخص هاي TOL و SSI، YR و K2ST1 مشاهده گرديد. تحليل همبستگي، ارتباط مثبت و معني داري بين Yp و TOL، SSI و YR و همچنين ارتباط منفي و معني داري با Ys را نشان داد. بر اساس تجزيه به مؤلفه هاي اصلي دو مؤلفه اول 99/64 درصد كل تغييرات مشاهده شده را به خود اختصاص دادند. 65/36 و 34/28 درصد تغييرات به ترتيب توسط مؤلفه‌هاي اول و دوم پوشش داده شدند. مؤلفه اول، ژنوتيپ هاي متحمل را تشخيص داد، درحالي كه مؤلفه دوم ژنوتيپ هاي حساس به خشكي را شناسايي نمود. تجزيه خوشه‌اي، ضمن تأييد نتايج حاصل از تجزيه به مؤلفه هاي اصلي، ژنوتيپ ها را در سه دسته طبقه بندي نمود. همچنين با استفاده از تجزيه خوشه اي نتايج تجزيه به مؤلفه هاي اصلي را تأييد كرد و ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي را از ژنوتيپ هاي حساس تفكيك نمود. نتيجه گيري: درنهايت، اين تحقيق پنج ژنوتيپ برتر را شناسايي نمود، ازجمله G6، G10، G18، G23 و G33 كه متحمل ترين ژنوتيپ ها درمقابل خشكي بوده و عملكرد آنها تحت شرايط نرمال و تنش خشكي تفاوت معني داري تداشت.