نثر اعتدالي در نيمه اوّلِ دوره قاجاريه

Moderate prose in the first half of the Qajar period

اگرچه آغاز حكومت قاجاريه تداعي كننده ادبيات بازگشت است و پايان آن يادآور شعر و نثر صريح و سياسي و ساده مشروطه، اما به‌طور كلي نثر دوره قاجار را مي‌توان نثر اعتدالي نام‌گذاري كرد؛ يعني نثري كه قسمت‌هايي از خصوصيات نثرهاي گذشته را با پاره‌هايي از ويژگي‌هاي زبان ساده و گفتاري دوره قاجار درهم مي‌آميزد. آن‌چه از اين اختلاط و تركيب پديد مي‌آيد شيوه متفاوتي از نوشتن است كه تركيب‌سازي‌ و تقارن گزاره‌ها و عبارت‌هاي ادبي و كنايي را از نثر مصنوع و موزون اقتباس كرده و سادگي عبارت‌ها و فعل‌ها و صراحت‌گويي و تعبيرات گفتاري را از نثر مرسل و زبان روزمره گرفته است. در كنار يك جريان بازگشت‌گرا در نثرنويسي كه شامل تاريخ‌نگاران گذشته‌گرايي چون محمدصادق نامي، محمدتقي سپهر و رضاقلي خان هدايت است، دو جريان به نسبت نيرومند نيز وجود دارد كه تقليد را با نوآوري همراه كرده‌اند. نخست بخش مهمي از جريان تاريخ‌نگاري در دوره قاجار، يعني نويسندگاني چون بدايع‌نگار، حقايق‌نگار، ميرزا رضي تبريزي، محمود ميرزا قاجار و زين العابدين شيرواني است كه رويكرد به نثر بينابين مصنوع و مرسل و تركيب آن با عبارت‌هايي از زبان زمانه را هدف نوشته‌هاي خود قرار داده است؛ و دوم تبديل منشآت‌نويسي‌هاي مصنوع پيشين به وسيله قائم مقام و فاضل‌خان گروسي به نوشته‌هايي معتدل و منعطف و هنرمندانه و درآميختن آن با اشعار و امثال و تعبيرات گفتاري است كه فرجام نهايي همه اين فعاليت‌ها به نثر ساده و صريح و تحليلي دوره ناصري منتهي مي‌شود.

Although the beginning of the Qajar rule evokes the literature of return and its end is reminiscent of clear, political and simple constitutional poetry and prose, in general, the prose of the Qajar period can be called moderate prose; That is, a prose that mixes parts of the characteristics of the past prose with parts of the characteristics of the simple and spoken language of the Qajar period. What emerges from this mixing and combination is a different way of writing that has adapted the composition and symmetry of propositions and literary and ironic phrases from artificial and rhythmic prose, and has taken the simplicity of phrases and verbs, frankness, and spoken interpretations from prose and everyday language. . Along with a regressive trend in prose writing that includes historical historians such as Mohammad Sadegh Nami, Mohammad Taghi Sepehar and Reza Qoli Khan Hedayat, there are two relatively strong trends that combine imitation with innovation. First, it is an important part of the historiography in the Qajar period, that is, writers such as Badainagar, Khaqatnagar, Mirza Razi Tabrizi, Mahmoud Mirza Qajar and Zain al-Abidin Shirvani, who made the approach to prose between the creator and the sender and combining it with phrases from the language of the time the goal of their writings. have given; an‎d the second is the transformation of the construction writings of the previous artefact by Qaim Maqam and Fadel Khan Grossi into moderate, flexible and artistic writings and mixing it with poems, proverbs and speech interpretations, the final outcome of all these activities leads to the simple, clear and analytical prose of the Naseri period.