مدل هيدروتايم: شاخصي براي ارزيابي تحمل به تنش خشكي ژنوتيپ‌هاي مختلف كينوا در مرحله جوانه‌زني

به‌منظور بررسي اثر تنش خشكي بر جوانه‌زني بذر ژنوتيپ‌هاي مختلف كينوا (Chenopodium quinoa Willd) آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در آزمايشگاه بذر دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان در سال 1398 طراحي و انجام شد. در اين مطالعه پاسخ جوانه‌زني بذرهاي ژنوتيپ‌هاي مختلف كينوا (تي‌تي‌كاكا، ردكارينا، جي زا1، كيو12، كيو21، كيو22، كيو26، كيو29 و كيو 31) به خشكي (صفر، 0.4، 0.8، 1.2 و 1.6 مگاپاسكال) با استفاده از مدل هيدروتايم كمي‎سازي شد. نتايج نشان داد كه همه ژنوتيپ ها تا پتانسيل 0.4 مگاپاسكال داراي جوانه‌زني بالايي بودند و به‌طور ميانگين درصد جوانه‌زني آن‌ها بالاي 90 درصد بود؛ اما با منفي‌تر شدن پتانسيل آب، اختلاف بين ژنوتيپ‌ها ازلحاظ درصد جوانه‌زني افزايش يافت. بر اساس مدل هيدروتايم بين ژنوتيپ‌هاي مختلف كينوا ازنظر پتانسيل آب ‌پايه براي 50 درصد جوانه‌زني (ψb50)، ضريب هيدروتايم (θH) و يكنواختي جوانه‌زني (σψb) اختلاف معني‌داري وجود داشت. مقدار عددي پارامتر ψb50 از 1.62 در ژنوتيپ رد كارينا تا 1.97 در ژنوتيپ كيو29 در نوسان بود. اين امر نشان مي‌دهد كه اين گياه در مرحله جوانه‌زني به خشكي متحمل است. كمترين و بيشترين ضريب هيدروتايم در ژنوتيپ‌هاي ردكارينا و كيو29 به ترتيب با 17.09 و 25.07 مگاپاسكال در ساعت (با ميانگين 21.36 مگاپاسكال در ساعت) و كمترين يكنواختي جوانه‌زني نيز در ژنوتيپ كيو29 (0.41 مگاپاسكال) و بيشترين آن در ژنوتيپ كيو12 (0.23 مگاپاسكال) مشاهده شد. به‌طوركلي نتايج اين تحقيق نشان داد كه بذرهاي اين گياه سرعت جوانه‌زني بالايي داشته و از تحمل بالايي به تنش خشكي در مرحله جوانه‌زني برخوردارند؛ اين امر شانس استقرار سريع‌تر كينوا در شرايط كمبود آب را افزايش مي‌دهد. همچنين توانايي تحمل به خشكي در مرحله جوانه‌زني كينوا، نياز به مصرف آب در اين مرحله را كمتر مي‌كند كه اين امر مي‌تواند در تدوين برنامه‌هاي مديريتي كه منجر به افزايش كارايي مصرف آب مي‌شود، بسيار مفيد و كاربردي باشد.