ارزيابي ريسك محيط‌زيستي سد جيرفت در مرحله‌ بهره‌برداري

سدها ازنظر اقتصادي، سياسي و اجتماعي سازه‌هايي بسيار مهم به شمار مي‌آيند و نقش آنها در توسعه‌ كشورها انكارناپذير است. از سوي ديگر، سدها سازه‌هايي با خطر پيش‌رونده محسوب مي‌شوند؛ بنابراين با توجه به اهميت راهبردي آنها، لازم است بتوان به‌‌طور دقيق ريسك‌‌هايي را شناسايي كرد كه اين سازه‌‌ها ايجاد مي‌كنند. سد جيرفت، يكي از مهم‌ترين سدهاي بتني دو قوسي در جنوب استان كرمان روي رودخانه‌ هليل‌رود است كه وظيفه‌ تأمين نياز آبي بخش‌هاي مختلف را بر عهده دارد. هدف از پژوهش حاضر، شناسايي و ارزيابي ريسك سد جيرفت در فاز بهره‌برداري با استفاده از روش EFMEA است. بدين منظور ريسك‌هاي مدنظر در پنج گروه محيط فيزيكي‌شيميايي، طبيعي، بيولوژيكي، محيط اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي و ايمني و بهداشتي طبقه‌بندي شدند و سپس با مصاحبه با كارشناسان و متخصصان خبره درباره‌ سد جيرفت كاربرگ ارزيابي ريسك براساس احتمال وقوع، شدت اثر و احتمال كشف تكميل شد. در اين روش امتيازدهي به هريك از ريسك‌هاي احتمالي در محيط‌هاي پذيرنده صورت گرفت. با مشخص‌شدن احتمال وقوع، شدت و احتمال كشف، مقدار عددي اولويت هر ريسك (RPN) محاسبه شد و درنهايت به‌منظور تعيين اولويت سطح ريسك، حد بالا و پايين ريسك، مقادير ميانگين و انحراف معيار با استفاده از نرم‌افزار SPSS به دست آمد. نتايج اين پژوهش نشان داد در گروه ريسك‌هاي مربوط به محيط فيزيكي‌شيميايي فرسايش خاك و رسوب‌گذاري، در محيط بيولوژيكي ريسك اثرگذاري بر زيستگاه و تهديد حيات آبزيان در پايين‌دست، در گروه ريسك‌هاي ايمني و بهداشتي خطاها و اشتباهات انساني، قبل، بعد و حين بهره‌برداري، سطح ريسك بالا را به خود اختصاص داده‌اند. با تكيه بر نتايج پژوهش و با برنامه‌ريزي درست و ارائه‌ راهكارهاي پيشگيرانه و اصلاحي، مي‌توان خطرات محيط‌زيستي ناشي از سد را به ميزان زيادي كاهش داد.