شناسايي توالي فرهنگي دشت مريوان؛ بر پاية پژوهش هاي ميداني باستان شناسي

Identifying the Cultural Sequence of Marivan Plain; Based on Archaeological Field Survey

دشت مريوان در سال 1397 در قالب برنامه بررسي و شناسايي باستان‌شناسي دشت مريوان مورد شناسايي و بازنگري مجدد قرار گرفت كه در طي اين پروژه 60 اثر باستاني از دوران نوسنگي بدون سفال تا دوره اسلامي شناسايي و بازنگري شدند. در ميان آثار مورد بازديد 1 محوطه مربوط به دوره نوسنگي بدون سفال، 14 محوطه مربوط به دوره مس‌وسنگ(قديم، مياني، جديد)، 2 محوطه احتمالا متعلق به دوره مفرغ، 11 محوطه و گورستان از عصر آهن، 28 محوطه تاريخي شامل استقرارها و گورستان‌هاي اشكاني و 12 محوطه متعلق به دوره اسلامي هستند. با توجه به الگوي استقراري شناسايي شده در نقاط مختلف دشت مريوان مشخص شد كه به طرز جالبي تمامي محوطه‌هاي پيش از تاريخ شامل دوره‌هاي نوسنگي و مس‌وسنگ دشت مريوان در بخش شمالي و جنوبي درياچه زريبار واقع شده‌اند. به احتمال زياد چنين الگوي پراكنش استقراري به دليل سطح آب درياچه در ادوار ياد شده و عرض بسيار كم زمين‌هاي كشاورزي تا دامنه ارتفاعات در دو سوي شرقي و غربي درياچه بوده باشد و احتمالا اين كريدورها فقط مسير-هاي مواصلاتي بوده‌اند كه شمال و جنوب درياچه را به هم مرتبط مي‌ساخت. البته بخشي از دشت مريوان در شرق شهر كنوني مريوان پراكنده است كه فاصله زيادي با درياچه زريوار دارد و استقرار‌هاي پراكنده در اين بخش در حاشيه رودخانه اصلي كه يكي از شاخه‌هاي رودخانه گاران است شكل گرفته‌اند.

In recent years, an increasing number of archaeological investigations have produced new evidence for the prehistoric development (both in chronology and settlement patterns) in the westernmost provinces of Iran. Prior to the commencement of the MPAP an earlier survey in the Marivan region had been carried out by the Department of Archaeology at Bu Ali Sina University in Hamadan (Iran). Research focused on the Paleolithic and Neolithic periods and, unfortunately, evidence from the Chalcolithic periods is yet to be published. The Marivan Plain Survey Project, by Morteza Zamani Dadaneh from the University of Kurdistan, Kurdish Studies Institute, conducted a first season of systematic survey for four weeks in the summer of 2018. The goal of MPAP is to reassess previous survey work in the region. Archaeological project of Marivan plain in 2018 resulted in identifying 60 sites from Neolithic to more recent time. Among identified sites: 1 site dating back to PPN Neolithic, 14 site to chalcolithic period (early, middle and late), 2 site to Bronze Age probably, 11 site to Iron Age, 28 site to historic (Parthian) period and 12 site to Islamic era. Regarding the settlement pattern of prehistoric sites (Neolithic and chalcolithic period), it become clear that all prehistoric sites distributed in the northern and southern shore of Zeribar lake. Most probably such pattern influenced from Zeribar sea level and access to the fertilized agricultural lands in this area in Neolithic and chalcolithic times. But the distribution pattern of historic and Islamic sites is somewhat different from prehistoric pattern and is similar to pattern of nowadays residential areas. Current and historic/Islamic residential area placed close to permanent water sources in the narrow valleys surrounded the Zeribar lake. Of course, part of the Marivan Plain is located in the east of the current Marivan City, which is far from Zarivar Lake, and dispersed settlements in this section formed on the edge of the main river, one of the branches of the Garan River.