مخارج مالياتي سياست‌گذاري و عدم تمكين در نظام ماليات بر ارزش‌افزوده در ايران: يك تحليل منطقه‌اي در دورۀ 1388-1394

VAT Tax Expenditure and Compliance Gap in Iran: A Regional Analysis over 1388-1394

ماليات بر ارزش‌افزوده طي سال‌هاي اخير به‌صورت افزايشي به يكي از منابع درآمدي عمده و پايدار دولت تبديل‌شده است؛ بااين‌حال، يك پرسش مهم آن است كه طي سال‌هاي اجراي اين قانون، چه‌مقدار درآمد مالياتي به‌دليل عدم تمكين مؤديان (شكاف تمكين) و تعقيب اهداف خاص سياستي (شكاف سياستي) ازدست‌رفته و وضعيت هر يك از استان‌هاي كشور در اين‌خصوص چگونه است؟ در اين پژوهش براي پاسخ‌دادن به اين پرسش، پايۀ مالياتي، شكاف سياستي و شكاف تمكين ازطريق رويكرد اقتصاد كلان و روش توليد برآورد شده و براي دستيابي به برآوردهاي مذكور، جداول داده-ستاندۀ استاني براي 31 استان طي سال‌هاي 1388-1394 محاسبه و استفاده‌شده است. براساس يافته‌هاي پژوهش، شكاف سياستي و تمكين روند نوساني و كاهشي دارند، به‌طوري‌كه طي دورۀ موردبررسي شكاف سياستي نسبت به پايۀ درآمد بالقوۀ ماليات بر ارزش‌افزوده از 39/3% به 32/9% و شكاف تمكين نسبت به پايۀ درآمد قانوني ماليات بر ارزش‌افزوده از 68% به %53 كاهش‌يافته است. شكاف تمكين مالياتي نسبت به پايۀ درآمد بالقوۀ ماليات بر ارزش‌افزوده از 2/41% به 5/35 % كاهش‌يافته است؛ همچنين، استان‌هاي تهران، خراسان رضوي، بوشهر، فارس، البرز، اصفهان و آذربايجان شرقي، به‌ترتيب بالاترين سهم از شكاف تمكين را دارند، درحالي‌كه پايين‌ترين سهم شكاف تمكين به استان‌هاي ايلام، خراسان شمالي و جنوبي و استان كهگيلويه‌وبويراحمد اختصاص دارد.

Since its inception at the mid- 1387, Value added tax has performed as a growing and stable source of revenue for government. Nonetheless, the size of missing VAT income because of non-compliance with law (compliance gap) as well as ignoring income to achieve distributional targets or to facilitate implementation (policy gap) is a question. In other word, in this paper we are going to give an estimate of VAT gap and understand its evolution over time. To estimate VAT gap, in this paper we employ a macro economic approach rather than micro economic approach. Macro economic approach could be base on production or consumption. Production method which is adopted in this paper is based on input - output table. Relying on input - output table, the value of sales and buys can be estimated and according to definition by subtracting latter from former the value added can be computed. Based on computed value added and imposing standard tax rates and actual policy rates, potential and legal tax revenue can be computed. The difference between potential and legal tax revenue is called policy gap and if government's actual tax revenue become substracted from legal tax revenue, the result will be compliance gap. In this paper, we estimated 31 regional input-output tables during 1388-1394 and computed the VAT gap. Results indicate a volatile but decreasing VAT gap, so as compliance gap has decreased from 68% to 53% and policy gap from 39.3% to 32.9%. Furthermore, Tehran, Khorasan-e Razavi, Bushehr, Fars, Isfahan and Azarbaijan-e Sharghi are provinces with highest share of compliance gaps while Ilam, Khorasan-e shomali and Jonoobi and Kohgiloye va Boyer Ahmad are provinces with the lowest share of compliance gap.