مرور نظام‌مند مطالعات علمي انجام‌شده در حوزۀ فساد اداري در ايران

Systemic Review of Scientific Studies on Administrative Corruption in Iran

اگرچه «فساد» پديدۀ نويني نيست و قدمتي به‌اندازۀ سرگذشت اجتماعات انساني دارد، اما بدنۀ اصلي دانش و ادبيات پژوهشي موجود دربارۀ آن، در سه دهۀ گذشته پديد آمده و گسترش يافته است. فساد به‌مثابۀ موضوعي بين‌حوزه‌اي، در رشته‌هاي مختلفي چون اقتصاد، حقوق، مديريت، علوم سياسي، علوم اجتماعي و روانشناسي مورد مطالعه قرار گرفته است. اين نوشتار تلاش مي‌كند با مرور نظام‌مندِ پژوهش‌هاي برگزيده، شناختي دانشوارانه از فساد اداري در ايران به دست دهد و شكاف تحقيقاتي در اين گستره را آشكار كند. در اين راستا، نمونه‌اي دربرگيرندۀ 29 پژوهش منتخب بر پايۀ معيارهاي شكلي، روشي و محتوايي انتخاب و بررسي شد. بر اساس يافته‌هاي پژوهش، حجم مطالعات انجام‌شده در حوزۀ مديريت (41درصد) و حوزۀ اقتصاد (24درصد) بيشتر از ديگر حوزه‌ها است كه روشن مي‌كند پديدۀ فساد بيشتر به‌عنوان نشانه‌اي از اِشكال در مديريت دولت و يا پديده‌اي مؤثر بر متغيرهاي اقتصادي مورد توجه قرار گرفته است و نه به‌مثابۀ مسئله‌اي اجتماعي. مطالعات پيش‌گفته بيشتر با روش و تكنيك‌هاي تحليل كمّي صورت گرفته و با وجود ضعف در شناخت علل فساد در جامعه، تنها 7درصد از پژوهش‌ها در جستجوي چرايي رخداد فساد بوده‌اند. هرچند در اين مطالعات پيشنهادهايي متنوع و در سه سطح بين‌الملل، ملّي و سازماني ارائه شده است؛ درعين‌حال با توجه به پيچيده‌بودن مفهوم فساد، لازم است به لحاظ روشي و نظري مطالعاتي تركيبي در اين گستره انجام پذيرد.

Although corruption is not a new phenomenon and is as old as human social history, but the body of knowledge and research on corruption is produced and developed in the past three decades. Corruption as an interdisciplinary field is studied in economics, law, management, political science, social science and psychology. This paper attempts to do a systemic review in order to understanding the scientific knowledge about administrative corruption in Iran and identify research gap in the field. So, a sample of 29 selected research based on the form, manner and content criteria selected and examined. The results show that administrative (41%) and economical (24%) researches are more than others. There for, corruptionmostly is considered as a sign of problem in state administration or an effective variable on economic variables and not as social problem. Most studies were don with quantitative methods and techniques. Despite the weakness in identifying the causes of corruption, only 7 percent of the studies have been searching for the causes of corruption. Although, recommendations are different and present in three levels of international, national and organizational. Regard to the corruption complexity, multi-level and combined method and theories are needed.