كاركرد بن‌مايۀ اگزيستانسياليستي «آزادي» در استعاره‌هاي مفهومي فارسي يازدهم متوسطه

The Functioning of the Existentialist Theme of "Freedom" in the Conceptual Metaphors of the Farsi Book of the Eleventh High School

اگزيستانسياليسم، مكتب فكري است كه به دغدغه­ هاي بودن و هستن آدمي در جهان هستي مي ­پردازد. از مؤلفه­ هاي نخستين و اساسي كه اين افق انديشگي سعي در تبيين آن دارد، آزادي است. انديشمندان اين رويكرد انديشگي، آزادي و مسئوليت ­پذيري انسان را در جهان زيستۀ خويش از اولين و مهم­ترين كاركرد آدمي در جهان بيرون و درون او مي­ دانند. از آنجا كه اساس تفكر آدمي در انديشيدن به جهان خود، استعاري است، استعاره­ هاي مفهومي از مهم­ترين ابزار و محمل­ هايي است كه مي ­تواند مؤلفۀ اگزيستانسياليستي آزادي را در خود جاي دهد. پژوهش حاضر بر بنيان رويكرد انديشۀ اگزيستانسياليسم به هستن آدمي و جايگاه مقولۀ آزادي در آن به متن مي­ نگرد. نظر به اهميت نقش و تأثير كتاب­ هاي درسي، به­ ويژه استعاره­ هاي آن در ذهنيت و انديشۀ خودآگاه و ناخودآگاه دانش ­آموزان، اين نوشتار با روش توصيفي تحليلي-­تفسيري و با هدف تبيين و چگونگي كاركرد بن­مايۀ اگزيستانسياليستي آزادي به بررسي اين درون­مايه در لايه­ هاي زبانيِ رويين و زيرين استعاره ­هاي مفهومي كتاب فارسي يازدهم دورۀ دوم متوسطه مي ­پردازد. بر اساس يافته‌ها، در متن­ هاي گوناگون فارسي يازدهم به ترتيب سه استعارۀ مفهومي بنيادين «آزادي، مبارزه است»، «خدا، پادشاه جبار است» و «آزادي، مسئوليت ­پذيري است» خود را از ميان لايه ­هاي استعاره ­هاي مفهومي ديگر آشكار مي­ كنند. همچنين، مؤلفان كتاب فارسي و آموزشگران در ياددهي متن­ هاي درسي اين كتاب بايد التفات ويژه­اي به درون­مايه­ هاي متن درسي داشته باشند كه سويۀ آزادي و مسئوليت آدمي را كم­رنگ يا بر آن تأكيد مي ­كنند. آگاهي، نقد و گفت‌وگوي مؤلفان، آموزشگران و دانش ­آموزان بر اين سويه ­ها، راهي است براي پرورش ذهنيت خلاق و در نتيجه زيستن و هستني آگاهانه و شكوفا.