تاريخ قدسي صوفيانه و ستيزهاي اجتماعي ايران قرون ميانه: وحدت باطني خلفاي اربعه در ادبيات صوفيانه خراسان قرن ششم هجري

The position of rashidun caliphs in the Sufi currents of khorasan in the 6th century AH

قرن ششم هجري زمانه برآمدن مشايخ بزرگ صوفيه و توليد ادبيات صوفيانه به زبان فارسي است كه به شكل گيري طريقيت ها و آئين هاي تصوف و توسعه خانقاه ها به عنوان نهادهاي اجتماعي در ايران قرون ميانه منجر مي شود. در خراسان اين دوران، مذاهب جامعه اسلامي از اهل سنت و شيعيان دچار اختلافات عقيدتي وستيزهاي اجتماعي بودند جريان­هاي صوفي تلاش كردند با ارائه مفاهيم باطني از مسائل دين اسلام، توجه را از اختلافات عقيدتي ظاهري دور ساخته و باورهاي جامعه مسلمانان را به حقيقت باطني و وحدت بخش اين مفاهيم جلب كنند و از اين اختلافات فرقه­اي بكاهند. از جمله اين مسائل اختلافي بين فرق اسلامي، موضوع خلافت، امامت و جايگاه خلفاي راشدين اربعه از نظر مشروعيت سياسي و افضليت عقيدتي بود. با اينكه نظريه تربيع درباره خلفاي راشدين پيشتر در باورهاي فرقه اي مطرح شده بود اما جريان هاي تصوف با توجه به مباني فكري شان تلاش كردند با ارائه تعريف متفاوتي از اين مساله، جايگاه ديگري براي خلفاي راشدين در تفكر و فرهنگ اسلامي صوفيانه درنظر بگيرند.. از آنجا كه يكي از باورهاي صوفيان، تاويل گرايي و باطن گرايي بوده به­نظر مي رسد ادبيات صوفيانه با ارائه معاني باطني از باورها و عملكرد خلفاي راشدين در تاريخ صدر اسلام سعي كردند جامعه مسلمانان را از اختلافات ظاهري بنابر باورهاي صوفيانه به سوي همگرايي اجتماعي و وحدت امت كه از مفاهيم باطني عرفاني نشات مي­گيرد، سوق دهد؛ لذا در چنين نظام معنايي است كه خلفاي راشدين نه در لباس خلافت و سياست و افضليت كه در لباس رياضت و صفاوت و وحدت در يك مسير به دنبال حقيقت عرفاني در سير و سلوك الهي مي­ باشند.

The end of the fifth century AH in the history of Khorasan with The end of the fifth century, throughout the sixth and seventh centuries AH is one of the most important periods in the history of Sufism. The emergence of many great Sufi elders, the establishment of the oldest organized methods, the formation of some rituals, the growth and development of monasteries as formal social institutions, are prominent features of this period. While the religions of the society were facing each other among the Sunnis and Shiites, the Sufi currents tried to reduce these sectarian differences by presenting unifying concepts. Among these issues were the differences between the Islamic sects, the issue of the caliphate, the Imamate, and the position of my Rashidun caliphs in terms of political legitimacy and ideological superiority, but the Sufi currents tried to define the issue differently by offering a different definition of the issue. Rashidun caliphs should be considered Sufis in Islamic thought and culture. The problem of the present research is what was the position of the personality of the Rashidun caliphs in the Sufi currents of the sixth century AH in Khorasan? The position of the Rashidun caliphs in the Sufi currents seems to be convergently defined, given that Sufism and mysticism have always been the inspiration and unifier of Muslims. In the present study, the typology of religious and social concepts of the life of the four caliphs in Sufi literature has been studied in a semantic way.