اصلاحات ارضي در آذربايجان با تأكيد بر موقوفات

Land reform in Azerbaijan with emphasis on endowments

حكومت محمدرضا شاه با هدف رسيدن به نتايج اقتصادي و سياسي مهم جهت ارتقاء وضعيت روستاييان ايران و تغييري ريشه‌اي در روابط سنتي روستايي اقدام به اصلاحات ارضي كرد. مالكان و زمين‌داران بزرگ نيز براي رهايي از قانون اصلاحات ارضي، زمين‌هاي بسياري از روستاها يا اطراف شهرها را وقف كردند تا درآمد حاصل از آن براي مقاصد مذهبي و خيريه به كار گرفته شود. از جمله موارد مصرف آن گذشته از امور مذهبي، نگهداري و حفظ امور عام‌المنفعه مانند حفاظت از قنوات بود، در ادامه با تغيير قانون اصلاحات ارضي، موقوفات عام مشمول بيع قرار گرفت. همچنين خروج موقوفات از نظارت وزارت فرهنگ و هنر و انتقال امور آن به «بنياد پهلوي» تغييراتي را در نظام سنتي روستايي ايجاد كرد. اين مقاله به روش توصيفي و تحليلي پديده فوق را در آذربايجان بر اساس اسناد و مدارك مورد تحليل قرار خواهد داد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه ساخت سنتي تصرف و بهره‌برداري جمعي زمين در بسياري از مناطق روستايي شكسته شد و علاوه بر كاهش ميزان بهره‌دهي زمين‌ها، فروش موقوفات توليد جمعي را برهم زد. با قطعه قطعه شدن زمين‌هاي زراعي، علاوه بر كاهش ميزان بهره دهي زمين‌ها، توليد جمعي را كه در روستاهاي ايران به نام بنه، صحرا، حراثه و..، معروف بود؛ تغيير داده و اعضاي آن را به حداكثر 4-2 خانوار تقليل يافت و سبب افزايش مهاجرت روستائيان به شهرها و تبديل كشاورزان به افراد روز مزد در شركت‌هاي سهامي و شركت‌هاي كشت و صنعت بود.

The government of Mohammad Reza Shah undertook land reforms with the aim of achieving important economic and political results in order to improve the situation of the Iranian villagers and radically change the traditional rural relations. Large landowners and landowners also donated land in or around villages to get rid of the land reform law so that the proceeds could be used for religious and charitable purposes. Among its uses, in addition to religious affairs, was the maintenance and protection of public welfare affairs, such as the protection of canals. Later, with the change of the land reform law, public endowments were subject to sale. Also, the withdrawal of endowments from the supervision of the Ministry of Culture and Arts and the transfer of its affairs to the "Pahlavi Foundation" caused changes in the traditional rural system. This article will analyze the above phenomenon in Azerbaijan based on documents in a descriptive and analytical manner. Findings show that the traditional construction of collective land acquisition and exploitation was broken in many rural areas and in addition to reducing the use of land, disrupted the sale of mass production endowments. With the fragmentation of agricultural lands, in addition to reducing the use of land, mass production, which was known in Iranian villages as Beneh, Sahra, Harath, etc.,; It changed its members to a maximum of 2-4 households, increasing the migration of villagers to cities and turning farmers into wage earners in joint-stock companies and agro-industrial companies.