مقايسه جايگاه نفس‌الامري ذات و تعيّنات الهي در دو منظر صدرايي و عرفاني

Comparison of the position of Nafs-al-Amri of Divine Essence and Qualifications in both Sadra and Mystical Perspectives

هدف پژوهش اعتباري يا غيراعتباريدانستن تمايز تعيّنات حقي از ذات حضرت حق، از پرسش‌هاي مشترك در حكمت و عرفان اسلامي است. پرسش اين است كه آيا تعيّنات علمي احدي و اسمايي، حقيقتاً و در نفسالامر با يكديگر متمايزند يا تمايز مقام ذات از مقام احديت و واحديت، امري اعتباري است و اين عناوين، فارغ از اعتبار ذهنيِ فاعل شناسا، هيچ گونه تعدد و تمايزي ندارند. در همين راستا، هدف اين پژوهش، كشف نگرش عرفان اسلامي و حكمت متعاليه در خصوص اين موضوع است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليل اصطيادي و مقايسه، به بررسي تحليلي و تطبيقي نگرش عرفاني و صدرايي در اين موضوع پرداخته است؛ همچنين اين تحقيق مبتني بر داده‌هاي كتابخانهاي انجام گرفته است. يافته‌هاي تحقيق از اين قرار است كه تمايز ذات و تعيّنات حقي در كلام ملاصدرا به تمايز وجود و ماهيّت و تمايز محيط و محاط تنظير شده‌اند كه نشان‌دهنده تمايز نفس‌الامري ذات و تعيّنات در حكمت متعاليه است؛ همچنين اعتقاد عارفان اسلامي به تقدم رتبي مقام باطن و غيب نسبت به مقام شهادت و صورت و اعتقاد آنان به تمايز احاطيِ ذات و تعيّنات، بهروشني به تمايز نفسالامري حضرت ذات از حضرت اسماء دلالت مي‌كند. نتيجه تحقيق آن است كه عينيّت ذات و صفات در نگرش عرفاني و صدرايي مربوط به ساحت وجود و تحقّق است و منافاتي با تقدّم رتبي و نفس‌الامري مقام ذات نسبت به مقام صفات ندارد.

The purpose of the study is to explain if the distinction of the Divine nonessential qualifications and essential qualifications, the question common in philosophy and mysticism, is valid or invalid. The question is whether tayyunati ilmiy-i ahadi are really and in themselves distinct from each other, or whether the distinction between maqami dhat, the status of essence, and ahadiyyat and vahidiyyat may not be taken as valid and these titles have no multiplicity or distinction, regardless of the subjective mental validity. In this regard, the purpose of this study is to discover the attitude of Islamic mysticism and transcendent wisdom on this issue. The present study has used analytical and comparative study of mystical and Sadrian views on this subject, using the method of analysis and comparison; This research is also based on library data. The findings of the research show that the distinction between the essence and nonessential qualifications in Mulla Sadra's words have been compared to the distinction of existence and quiddity and the distinction between something enclosing and what enclosed, which shows the distinction between The Essence and the modifications in transcendent wisdom; Also, the belief of Islamic mystics in the hierarchical precedence of the inner and unseen status over the status of the outer and form, and their belief in tamayuzi ihati between Essence and modifications, clearly indicates the distinction between the Essence and the Names. The result of the research is that the objectivity of Essence and Attributes in mystical and Sadrian attitudes is related to the realm of existence and realization and does not contradict the order of precedence and self-determination of the status of Essence over the status of Attributes