تجمع زيستي فلزات آهن و نيكل در عضله ماهي گمگام (Terapon puta)

زمينه و هدف: ماهيان از جمله موجوداتي هستند كه قابليت تجمع زيستي فلزات سنگين را دارا هستند. ماهي گمگام (Terapon puta) از راسته سوف ماهيان، گونه‌اي كفزي در آب‌هاي خليج فارس است. اين مطالعه به منظور ارزيابي تجمع زيستي فلزات آهن و نيكل در عضله ماهي گمگام انجام شد. روش بررسي: اين مطالعه توصيفي - تحليلي روي 30 قطعه ماهي گمگام صيد شده در محدوده اسكله جفره بوشهر (شمال خليج فارس) طي تابستان 1398 انجام گرديد. طول (ميلي‌متر) و وزن كل (گرم) ماهي‌ها اندازه‌گيري شد. ميزان غلظت عناصر آهن و نيكل در بافت عضله ماهي به منظور مصارف انساني با استانداردهاي جهاني مقايسه و طبق روش آژانس حفاظت محيط زيست آمريكا (USEPA) براي مصرف ماهي، برآورد جذب روزانه (EDI) و شاخص خطر سرطان‌زايي آلاينده (CR) محاسبه گرديد. به طوري كه پس از عمليات آماده‌سازي، زيست‌سنجي و هضم عضله ماهي توسط اسيد نيتريك غليظ، اندازه‌گيري غلظت عناصر آهن و نيكل (ميلي‌گرم بر كيلوگرم) بافت عضله با دستگاه ICPOES انجام شد. يافته‌ها: ميانگين غلظت آهن و نيكل در بافت عضله نمونه‌هاي ماهي به ترتيب به ميزان 15.72 ±36.08 و 0.13 ±0.39 ميلي‌گرم بر كيلوگرم تعيين شد. اختلاف آماري معني‌داري بين غلظت آهن و نيكل در بافت عضله ماهي گمگام در منطقه نمونه‌برداري مشاهده شد (P 0.05) و اين مقادير در مقايسه با استاندارد FDA كمتر از حد استاندارد بود. بيشترين ميزان غلظت عناصر در كلاسه طولي 20 تا 25 سانتي‌متر و كلاسه وزني 160 تا 230 گرم مشاهده شد. آناليز رگرسيون خطي نشان داد كه رابطه افزايشي قوي (R2=0.9) بين ميزان غلظت عناصر آهن و نيكل با طول و وزن كل ماهي‌ها مشاهده شد. ميزان جذب روزانه در هر دو فلز از طريق مصرف بافت عضله ماهي گمگام، براي مصرف كنندگان پايين‌تر از دوز مرجع USEPA به‌دست آمد. ميزان غلظت آهن در بافت عضله ماهي گمگام در مقايسه با استانداردهاي بين‌المللي پايين‌تر و غلظت نيكل در مقايسه با استانداردها سازمان بهداشت جهاني بيش از حد مجاز تعيين شد. شاخص خطر سرطان‌زايي آلاينده براي فلز نيكل، در محدوده قابل قبول بود. نتيجه‌گيري: غلظت فلزات آهن و نيكل در ماهي گمگام از نظر مسموميت، براي مصارف انسان قابل قبول ارزيابي شد. شاخص خطر در ماهي گمگام كمتر از يك بود؛ بنابراين مصرف ماهي گمگام سبب بروز عوارض سوء بهداشتي براي مصرف‌كنندگان نخواهد شد.