ارزيابي و تعيين حد آستانه تحمل به شوري برخي توده‌هاي شنبليله (Trigonella foenum-graecum) در مرحله سبز شدن گياهچه

مقدمه: شنبليله، يكي از گياهان دارويي است كه به عنوان يك گياه متحمل به شوري مورد توجه بوده است. اين تحقيق، به منظور بررسي اثرات تنش شوري بر ويژگي‌هاي سبز شدن گياهچه و تعيين حد آستانه تحمل به شوري، شيب كاهش سبز شدن و شاخص تحمل به شوري برخي توده‌هاي شنبليله انجام گرفت.مواد و روش‌ها: بذرهاي پنج توده (اردستاني، اصفهاني، هندي، مشهدي و ني‌ريزي) در هفت سطح شوري (0.5، 3، 6، 9، 12، 15 و 18 dS/m) بصورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار قرار گرفتند. در اين تحقيق، از مدل‌هاي تجربي (خطي، سيگموئيدي، نمايي و چند جزئي) استفاده شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه با افزايش شوري، درصد و سرعت سبز شدن گياهچه كاهش يافت. در توده‌هاي اردستاني و اصفهاني، افزايش شوري تا dS/m3 تاثيري بر درصد سبز شدن گياهچه نداشت و پس از آن كاهش معني‌داري پيدا كرد. بيشترين درصد سبز شدن (94.62 درصد) از توده هندي در تيمار شاهد بدست آمد. توده هندي در dS/m 18 نيز بيشترين درصد سبز شدن (25.81 درصد) را داشت. اگرچه بيشترين سرعت سبز شدن گياهچه (5.93 عدد در روز) متعلق به توده مشهدي در تيمار شاهد بود، اما تفاوت معني‌داري با توده‌هاي هندي، ني‌ريزي و اصفهاني نشان نداد. در توده‌هاي اردستاني، مشهدي و ني‌ريزي، با افزايش شوري طول گياهچه به طور معني‌داري كاهش يافت، ولي اين كاهش در توده اصفهاني بين سطوح شوري 3 و dS/m 6 و نيز 12 و dS/m 15 معني‌دار نبود. در توده هندي، طول گياهچه در dS/m 3 با شاهد مشابه بود، ولي شوري‌هاي بالاتر موجب كاهش معني‌دار آن گرديد. بيشترين شاخص بنيه گياهچه (20.44) متعلق به توده‌هاي مشهدي و ني‌ريزي در تيمار شاهد بود و توده اردستاني در dS/m 18 كمترين مقدار (0.39) را دارا بود. نتايج نشان داد كه وزن خشك گياهچه ابتدا تا سطح شوري dS/m 3 بدون تغيير بود و سپس با افزايش شوري به تدريج كاهش يافت. در توده‌هاي هندي و ني‌ريزي، شوري‌هاي بالاتر از dS/m6، وزن خشك گياهچه را به تدريج كاهش دادند. حد آستانه تحمل به شوري شنبليله براي توده‌هاي اردستاني، اصفهاني، هندي، مشهدي و ني‌ريزي به ترتيب، 4.69، 4.90، 7.83، 1.69 و 1.57 dS/m بدست آمد. به اين ترتيب، بيشترين حد آستانه تحمل به شوري (dS/m 7.83) و شيب كاهش درصد سبز شدن (7.55 درصد) از توده هندي و كمترين مقدار آن از توده ني‌ريزي (به ترتيب dS/m 1.57 و 4.63 درصد) حاصل گرديد. نتايج مدل‌هاي غيرخطي نشان داد كه بيشترين شوري كه در آن گياهچه‌ها به مقدار 50 درصد جوانه زدند (dS/m 14.24) از توده هندي حاصل گرديد.نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج، مقايسه شاخص تحمل به شوري توده‌هاي شنبليله و نيز ارزيابي مدل‌هاي تجربي نشان داد كه توده هندي در مرحله سبز شدن مي‌تواند به عنوان متحمل‌ترين توده به شوري براي بهره‌برداري از منابع آب و خاك شور معرفي گردد.