جايگاه حفاظتي دو گونه انحصاري از جنس .Centaurea L

The conservation status of two species of Centaurea

جايگاه حفاظتي دو گونه انحصاري از گل گندم به نام‌هاي C. aziziana Rech. f. و C. kandavanensis Wagenitz در قالب طرح تعيين جايگاه حفاظتي گياهان، براساس شيوه‌نامه اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN)و با استفاده از سه معيار ميزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعيت، تعيين شد. سطح تحت اشغال (AOO) گونه C. aziziana با بازديدهاي صحرايي و استقرار پلات در رويشگاه‌هاي آن در ايران، 4/4 كيلومتر‌مربع و در رويشگاه‌هاي ايران و تركيه با استفاده از نرم‌افزار ژئوكت و عدد پيش‌فرض اين نرم‌افزار، 36 كيلومتر‌مربع برآورد شد كه بر‌اساس دو اندازه‌گيري به‌ترتيب در جايگاه در بحران انقراض (CR) و در معرض خطر انقراض (EN) قرار گرفت. ميزان حضور گونه در محدوده انتشار آن (EOO)، 62،034 كيلومتر‌مربع برآورد شد كه در طبقه با كمترين نگراني (LC) قرار مي‌گيرد. سطح تحت اشغال گونه C.kandavanensis به همين ترتيب، بر‌اساس اندازه‌گيري‌هاي ميداني 3/4 كيلومتر‌مربع و با استفاده از نرم‌افزار ژئوكت، 32 كيلومتر مربع ‌برآورد شد كه در خطر انقراض (EN) قرار مي‌گيرد. ميزان حضور گونه در محدوده انتشار، 3،375 كيلومترمربع برآورد شد، كه از اين نظر نيز در خطر انقراض (EN) است. نتايج اين بررسي نشان داد، اگرچه هر دو گونه در رويشگاه خود در خاك‌هاي واريزه‌اي كنار جاده‌ها به‌خوبي مستقر شده‌اند و زادآوري طبيعي دارند، ولي در پي فعاليت‌هاي عمراني و مداخلات انساني، مدام در معرض تهديد قرار دارند. ضروري است حفاظت در خارج از رويشگاه براي اين گونه‌ها از طريق حفاظت از بذور آنها در بانك ژن منابع طبيعي و كاشت پايه‌هايي در باغ‌هاي گياه‌شناسي ملي ايران و باغ گياه‌شناسي نوشهر انجام شود. همچنين براي حفاظت خارج از رويشگاه ضروري است، حداقل يك رويشگاه در هر يك از استان‌هاي محدوده پراكنش گونه، توسط سازمان منابع طبيعي و آبخيزداري كشور به‌عنوان رويشگاه حفاظت‌شده اعلام شود.اين گونه‌ها ارزش زينتي نيز دارند، بنابراين، كاشت آنها در باغ‌هاي گياه‌شناسي مي‌تواند علاوه‌بر حفاظت آنها در خارج از رويشگاه اصلي، براي تكثير و اهلي كردن آنها نيز مؤثر باشد.